Jest to drugi, obok kasacji nadzwyczajny środek zaskarżenia, który jest dopuszczalny w polskim procesie karnym. W ten sposób można bowiem kwestionować prawomocne orzeczenie sądowe. Wznowienie postępowania nie jest ograniczone żadnym terminem, gdy jest inicjowane na wniosek strony. Wznowienie z urzędu i na niekorzyść oskarżonego jest jednak niemożliwe tylko wówczas, gdy od uprawomocnienia się orzeczenia upłynęło 6 miesięcy.
Z uwagi na zasadę trwałości prawomocnych orzeczeń, przepisy precyzyjnie określają przyczyny, których zaistnienie uzasadnia wznowienie postępowania. Postępowanie wznawia się m.in., jeżeli:
1) w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa, a istnieje uzasadniona podstawa do przyjęcia, że mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia, np. świadek złożył fałszywe zeznania, sędzia został przekupiony; czyn ten musi być ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że orzeczenie nie może zapaść z powodu istnienia przeszkód procesowych, np. oskarżony zmarł (art. 541 k.p.k.),
2) po wydaniu orzeczenia ujawnią się nowe fakty lub dowody nieznane przedtem sądowi (np. pojawił się nowy świadek lub świadek, który poprzednio zeznawał, chce zmienić zeznania), wskazujące na to, że:
skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze,
skazano go za przestępstwo zagrożone karą surowszą albo nie uwzględniono okoliczności zobowiązujących do nadzwyczajnego złagodzenia kary albo też błędnie przyjęto okoliczności wpływające na nadzwyczajne obostrzenie kary,
sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie karne błędnie przyjmując popełnienie przez oskarżonego zarzucanego mu czynu.
W razie śmierci skazanego wniosek o wznowienie na jego korzyść może złożyć osoba najbliższa, której zależy na jego rehabilitacji.
Sąd może oddalić wniosek lub pozostawić go bez rozpoznania. Natomiast uwzględniając wniosek, sąd może uchylić zaskarżone orzeczenie i przekazać sprawę właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania. Sąd może również orzec merytorycznie, tzn. uniewinnić oskarżonego. Może także umorzyć postępowanie.
Sądem właściwym do rozpoznania sprawy o wznowienie postępowania jest:
-sąd okręgowy, gdy postępowanie zakończonego orzeczeniem sądu rejonowego,
-sąd apelacyjny, gdy postępowanie zakończonego orzeczeniem sądu okręgowego,
-Sąd Najwyższy, gdy postępowanie zakończonego orzeczeniem sądu apelacyjnego lub Sądu Najwyższego,
Sąd orzeka w składzie trzech sędziów. W kwestii wznowienia postępowania sąd orzeka na posiedzeniu bez udziału stron, chyba że prezes sądu lub sąd postanowi inaczej.
Wniosek o wznowienie postępowania, jeżeli nie pochodzi od prokuratora, powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata albo radcę prawnego (tzw. przymus adwokacki).
WARTO ZAPAMIĘTAĆ:
Wniosek o wznowienie postępowania, jeżeli nie pochodzi od prokuratora, powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata albo radcę prawnego (tzw. przymus adwokacki).
W pierwszym postępowaniu oskarżony Jan K. został skazany za kradzież na podstawie zeznań świadka Krzysztofa M. Po uprawomocnieniu się wyroku świadek zgłosił się jednak do prokuratury i powiedział, że chciałby zmienić swoje zeznania w ten sposób, iż to nie Jan K. dokonał kradzieży, tylko jego brat Andrzej K. W takiej sytuacji skazany Jan K. może złożyć wniosek o wznowienie postępowania.
Podstawa prawna
Art. 540–548 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).