Jest to najpopularniejszy podatek występujący w praktyce, którego głównym założeniem jest powszechność opodatkowania. Podatek dochodowy wywodzi się z klasyfikacji podatków z punktu widzenia źródła poboru podatku. Źródłem opodatkowania jest w takim przypadku dochód, czyli przychód pomniejszony o koszty uzyskania przychodu. Podatki dochodowe charakteryzują się tym, że następuje opodatkowanie znanej już ostatecznej wielkości uzyskanego dochodu. Zaletami tego podatku jest to, że podatki dochodowe płacone są od zysku wypracowanego przez podmioty oraz są narzędziem realizacji zasady powszechności opodatkowania. W Polsce wyróżnia się dwa modele podatków dochodowych:
* model progresywny (wraz ze wzrostem dochodu rośnie stawka podatkowa),
* model liniowy (stawka podatkowa nie zależy od wysokości dochodu).
W Polsce występuje podatek dochodowy od osób fizycznych, którego zasady rozliczania określają przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT), oraz podatek dochodowy od osób prawnych, którego rozliczanie oparte jest na przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (ustawa o CIT). Podatek dochodowy od osób fizycznych, czyli dotyczący np. przedsiębiorców, emerytów i rencistów, zatrudnionych na umowę o pracę, zlecenia czy o dzieło, płacony jest według stawki progresywnej. Jest też możliwość wyboru opłacania podatku według 19-proc. stawki liniowej. Z takiej możliwości mogą skorzystać tylko przedsiębiorcy.
Przy podatku dochodowym istnieje możliwość uwzględniania kosztów podatkowych. Jednak tu sytuacja przedsiębiorców i innych podatników jest różna. U przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą (zarówno osób fizycznych, jak i prawnych) kosztem, który wpływa na ustalenie dochodu do opodatkowania, mogą być wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów. Nie mogą być tylko kosztem te wydatki, które ustawy o podatku dochodowym zakazują odliczać.
Podatek dochodowy od osób prawnych, czyli dotyczący np. spółek posiadających osobowość prawną (sp. z o.o., SA), przedsiębiorstw państwowych, podatkowych grup kapitałowych płacony jest tylko według 19-proc. stawki liniowej. Niektóre osoby prawne korzystają ze zwolnienia z podatku swoich dochodów, jeśli przeznaczają je na tzw. cele statutowe. Zwolnienia te nie dotyczą przedsiębiorców komercyjnych, ale dotyczą zazwyczaj organizacji i instytucji, np. ochotniczych straży pożarnych, kościołów, instytucji oświatowych, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej.
WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Niekiedy koszt uzyskania jest określony ryczałtowo (dla osób zatrudnionych na umowę o pracę) albo procentowo (dla wykonujących umowy zlecenia, twórców z praw autorskich).
Podstawa prawna
* Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
* Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych