Określa się tym terminem każdą substancję lub przedmiot, którego posiadacz pozbywa się. Są to pozostałości z konsumpcji lub działalności człowieka np. powstałe w wyniku prowadzonej działalności czy produkcji. Nazywa się je także nieczystościami lub śmieciami.
Ustawa o odpadach definiuje np. kim jest wytwórca odpadów (każdy, kto przez swoją działalność lub bytowanie powoduje powstawanie odpadów). Określa także, że posiadaczem odpadów jest ten kto włada odpadami, czyli ten kto przyczynił się do ich powstania. Właścicielem odpadów jest zatem także właściciel nieruchomości na której znajdują się odpady.
Recykling i odzysk
Ustawa definiuje również inne pojęcia:
- składowisko odpadów - obiekt budowlany przeznaczony do składowania odpadów
- zbieranie odpadów - działanie, w szczególności umieszczanie w pojemnikach, segregowanie i magazynowanie odpadów, które ma na celu przygotowanie ich do transportu do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania
- odzysk odpadów - wszelkie działania, niestwarzające zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska, polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub w części, lub prowadzące do odzyskania z odpadów substancji, materiałów lub energii i ich wykorzystania
- unieszkodliwianie odpadów - poddanie odpadów procesom przekształceń biologicznych, fizycznych lub chemicznych w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska
- recykling - odzysk, który polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu, w tym też recykling organiczny, z wyjątkiem odzysku energii
Kategorie odpadów
Przepisy wyróżniają następujące kategorie odpadów:
- Pozostałości z produkcji lub konsumpcji
- Produkty nieodpowiadające wymaganiom jakościowy
- Produkty, których termin przydatności do właściwego użycia upłynął
- Substancje lub przedmioty, które zostały rozlane, rozsypane, zgubione lub takie, które uległy innemu zdarzeniu losowemu, w tym zanieczyszczone wskutek wypadku lub powstałe wskutek prowadzenia akcji ratowniczej
- Substancje lub przedmioty zanieczyszczone lub zabrudzone w wyniku planowych działań (np. pozostałości z czyszczenia, materiały z opakowań)
- Przedmioty lub ich części nienadające się do użytku (usunięte baterie, zużyte katalizatory)
- Substancje, które nie spełniają już należycie swojej funkcji (zanieczyszczone kwasy, zanieczyszczone rozpuszczalniki)
- Pozostałości z procesów przemysłowych (np. żużle)
- Pozostałości z procesów usuwania zanieczyszczeń (np. osady ściekowe, szlamy z płuczek, pyły z filtrów)
- Pozostałości z obróbki skrawaniem lub wykańczania (np. wióry)
- Pozostałości z wydobywania lub przetwarzania surowców (np. pozostałości górnicze itp.)
- Podrobione lub zafałszowane substancje lub przedmioty
- Wszelkie substancje lub przedmioty, których użycie zostało prawnie zakazane
- Substancje lub przedmioty, dla których posiadacz nie znajduje już dalszego zastosowania (np. odpady z rolnictwa, gospodarstw domowych, odpady biurowe, sklepów itp.)
- Zanieczyszczone substancje powstające podczas rekultywacji gleby i ziemi
- Wszelkie substancje lub przedmioty, które nie zostały uwzględnione w powyższych kategoriach (np. z działalności usługowej, remontowej)
Gospodarowanie odpadami
Zgodnie z zasadami gospodarowania odpadami, które określa ustawa, każdy wytwórca powinien działać w taki sposób, aby powstawało jak najmniej odpadów. Ponadto powinny być one w pierwszej kolejności poddawane odzyskowi lub unieszkodliwiane w miejscu ich powstawania. Jeżeli nie jest to możliwe, to wówczas powinny być one przekazane do najbliższego miejsca, w którym zostaną poddane odzyskowi lub unieszkodliwieniu możliwie najlepszą dostępną techniką.
Przepisy zalecają selektywną zbiórkę odpadów. Nie ma jednak takiego wymogu w ustawowego. Jednak gminy mogą na swoich terenach wprowadzić obowiązek selektywnej zbiórki odpadów w regulaminach utrzymania czystości i porządku.
Zasady postępowania z niektórymi odpadami regulują odrębne przepisy. Sprawy związane ze zużytymi urządzeniami elektrycznymi i sprzętami gospodarstwa domowego reguluje ustawa z 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz.U. nr 180, poz. 1495 z późn. zm.). Określa ona m.in. zakaz wyrzucania takich urządzeń na śmietnik. Nakazuje oddać takie sprzęty do specjalnych punktów lub do sklepów. Jednak w jednostkach handlowych można oddać stare urządzenie przy zakupie takiego samego nowego (np. telewizor za telewizor).
Zużyte baterie
Od 12 czerwca 2009 roku obowiązuje część przepisów nowej ustawy z 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach (Dz. U. nr 79, poz. 666). Określa ona zasady prawidłowego postępowania z zużytymi bateriami i akumulatorami. Nakazuje ona oddawanie starych ogniw do specjalnych punktów lub sklepu, hurtowni, serwisach. Zgodnie z nowymi przepisami nie wolno wyrzucać baterii na śmietnik, gdyż grozi za to kara grzywny.
Podstawa prawna
Ustawa z z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r., nr 39, poz. 251 z późn. zm.)