rozwiń ›

Cele i zakres projektu nowelizacji ustawy o ochronie zabytków

Projektowana ustawa ma na celu implementację do krajowego porządku prawnego kluczowych rozporządzeń unijnych:

  • rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/880 z 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wprowadzania i przywozu dóbr kultury,
  • rozporządzenia Rady (WE) 116/2009 z 18 grudnia 2008 r. w sprawie wywozu dóbr kultury,
  • rozporządzenia Rady (UE) nr 36/2012 z 18 stycznia 2012 r. oraz rozporządzenia Rady (WE) nr 1210/2003 z 7 lipca 2003 r. ustanawiających szczególne środki ograniczające wobec Syrii i Iraku.

Głównym celem projektu jest wyznaczenie organu właściwego dla prowadzenia procedur przywozu dóbr kultury oraz wprowadzenie, zgodnie z wymogami rozporządzenia 2019/880, sankcji za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących pozwoleń i oświadczeń.

Nowe procedury w systemie unijnym. Co zmieni nowelizacja ustawy?

Zgodnie z rozporządzeniem 2019/880, od 28 czerwca 2025 r. składanie oświadczeń importera oraz wydawanie pozwoleń na przywóz dóbr kultury będzie odbywać się za pomocą systemu elektronicznego uruchomionego przez organy Unii Europejskiej.

Projekt wskazuje ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego jako organ odpowiedzialny za wydawanie pozwoleń na przywóz dóbr kultury. Wprowadzenie tej regulacji ma zapewnić pełną funkcjonalność systemu i umożliwić stosowanie przepisów unijnych w praktyce. Oznacza to konieczność dostosowania procedur wewnętrznych przez importerów, domy aukcyjne i galerie.

Reżim sankcyjny w nowelizacji ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami

Projekt zakłada nowelizację przepisów karnych ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami poprzez:

  • penalizację naruszeń wynikających z rozporządzenia 2019/880,
  • penalizację naruszeń wynikających z rozporządzenia 116/2009,
  • penalizację naruszeń przepisów ograniczających dotyczących Syrii i Iraku (rozporządzenia 36/2012 i 1210/2003).

Nowe typy czynów zabronionych będą traktowane analogicznie do obecnie obowiązujących przestępstw dotyczących nielegalnego obrotu zabytkami. Sankcje obejmują m.in. grzywny, ograniczenie wolności lub pozbawienie wolności.

Rozszerzenie zadań Krajowej Administracji Skarbowej

Projekt nowelizacji przewiduje także zmiany w ustawie z 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej. Naczelnicy urzędów celno-skarbowych zostaną uprawnieni do rozpoznawania, wykrywania i zwalczania naruszeń przepisów dotyczących przywozu i wywozu dóbr kultury. W praktyce oznacza to zwiększenie roli KAS w ochronie dziedzictwa kulturowego.

Konsekwencje dla uczestników obrotu dobrami kultury

Nowe przepisy istotnie zmienią sytuację prawną podmiotów uczestniczących w imporcie i eksporcie dóbr kultury:

  • uszczelnią system kontroli przepływu dóbr kultury,
  • zobowiążą do korzystania z systemu elektronicznego Unii Europejskiej,
  • wprowadzą jednoznaczny reżim odpowiedzialności karnej,
  • nadadzą organom egzekucyjnym nowe kompetencje.

Podsumowanie

Projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej realizuje zobowiązania Polski wynikające z unijnych aktów prawnych dotyczących obrotu dobrami kultury. Kluczowym elementem zmian jest zapewnienie sprawnego funkcjonowania elektronicznego systemu obsługi pozwoleń i oświadczeń importera, którego uruchomienie planowane jest na 28 czerwca 2025 r.

Umożliwienie stosowania prawa unijnego w Polsce wymaga wyznaczenia organu odpowiedzialnego za prowadzenie procedur oraz ustanowienia adekwatnych sankcji karnych za ich naruszenie. Nowelizacja istotnie wpłynie na działalność podmiotów zajmujących się importem i eksportem dóbr kultury, dlatego warto już teraz przeanalizować projektowane przepisy i dostosować procedury wewnętrzne do nowych wymogów. Przedsiębiorcy, instytucje kultury oraz kolekcjonerzy powinni niezwłocznie podjąć działania przygotowawcze, aby uniknąć ryzyka naruszenia przepisów po wejściu w życie systemu elektronicznego.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ):

Na czym polegają zmiany w ochronie zabytków 2025?

Zmiany mają na celu zapewnienie stosowania rozporządzenia 2019/880 poprzez określenie właściwego organu do wydawania pozwoleń i wprowadzenie sankcji za nieprzestrzeganie przepisów.

Kiedy zacznie działać system elektroniczny UE do obsługi przywozu dóbr kultury?

Zgodnie z rozporządzeniem 2019/880, system zostanie uruchomiony 28 czerwca 2025 r. Od tej daty składanie oświadczeń oraz uzyskiwanie pozwoleń będzie odbywać się wyłącznie za jego pośrednictwem.

Jakie sankcje przewiduje projekt ustawy za nielegalny przywóz lub wywóz dóbr kultury?

Projekt przewiduje sankcje karne, w tym grzywny, ograniczenie wolności lub pozbawienie wolności, zgodnie z modelem już stosowanym w przepisach o ochronie zabytków.

Czy zmiany dotyczą wyłącznie instytucji kultury?

Nie. Nowe przepisy mają zastosowanie do wszystkich podmiotów przywożących dobra kultury spoza Unii Europejskiej, w tym firm prywatnych i kolekcjonerów.

Jak przygotować się na wejście nowych przepisów?

Należy zapoznać się z treścią rozporządzenia 2019/880 i projektu nowelizacji, dostosować procedury wewnętrzne oraz zapewnić obsługę systemu elektronicznego Unii Europejskiej.