Prezydencki projekt ustawy o asystencji osobistej. Co zakłada?

Projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami, z inicjatywy prezydenta RP Andrzeja Dudy, przygotowała Narodowa Rada Rozwoju. Koncepcję projektu konsultowały dwa zespoły eksperckie. Jeden składał się wyłącznie z osób z niepełnosprawnościami. Eksperci przygotowali kilkadziesiąt uwag. Jakie postulaty ostatecznie zawiera projekt?

Decyzją Szefa Kancelarii Prezydenta RP, 13 lipca 2022 r., został powołany Zespół ds. opracowania projektu regulacji dotyczącej asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami, w jego skład weszli doradcy Prezydenta RP, przedstawiciele Kancelarii Prezydenta RP, przedstawiciele Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, w tym Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, oraz Biura Rzecznika Praw Obywatelskich i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Następnie 29 listopada 2023 r projekt ustawy o asystencji osobistej został przekazany do konsultacji społecznychpoprzez zamieszczenie treści projektu wraz z uzasadnieniem na stronie internetowej Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Efektem przeprowadzonych konsultacji społecznych było około 200 uwag i postulatów przekazanych przez środowiska osób z niepełnosprawnościami i organizacje pozarządowe, instytucji publicznych oraz osób prywatnych.

Zmiany w projekcie ustawy o asystencji osobistej

Najważniejsze zmiany w projekcie ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami dotyczą m.in.:

• zwiększenia maksymalnego limitu godzin asystencji do 200 godzin miesięcznie;
• konieczności odbycia przez asystentów osobistych oraz koordynatorów asystencji osobistej szkoleń z pierwszej pomocy oraz ewakuacji osób z niepełnosprawnościami;
• harmonogramu realizacji usługi asystencji osobistej, by jego zapisy miały bardziej elastyczną, ramową formę, pozwalającą na wprowadzanie zmian wynikających z sytuacji i potrzeb osoby z niepełnosprawnością;
• poszerzenia katalogu usług dotyczących czynności samoobsługowych o potrzebę wsparcia, w zakresie niewymagających specjalistycznej wiedzy i kompetencji czynności związanych z samodzielnym dbaniem o zdrowie (pomoc w korzystaniu ze sprzętu rehabilitacyjnego, przedmiotów ortopedycznych, innych wyrobów medycznych lub środków pomocniczych, w przyjmowaniu leków oraz pomoc w innych czynnościach)
• usunięcia wymogu podawania stanu cywilnego we wniosku o ustalenie prawa do usługi asystencji osobistej.

Ponadto zachowano konieczność zapewnienia wyboru asystenta osobistego spośród dwóch zaproponowanych kandydatów, jednym z nich może być osobą wskazaną przez osobę z niepełnosprawnością. Dookreślono także przepisy regulujące zwrot kosztów nienależnie świadczonej usługi asystencji osobistej tak, by zabezpieczyć interesy osób z niepełnosprawnościami.

Poprawki leksykalne w mówieniu o niepełnosprawności

W projekcie ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami wprowadzono także wiele poprawek leksykalnych, tak by był on zgodny z językiem, jakiego w mówieniu o niepełnosprawności oczekują środowiska osób z niepełnosprawnościami i który jest zgodny ze Strategią na rzecz osób z niepełnosprawnościami 2021–2030.

Nieuwzględnione postulaty do ustawy o asystencji osobistej

W projekcie ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami nie uwzględniono postulatów strony społecznej w kwestii rezygnacji z regulacji wyłączającej wskazanych enumeratywnie członków rodziny użytkownika z możliwości świadczenia usługi asystencji osobistej na rzecz tego użytkownika.

Nie wprowadzono również do ustawy możliwości bezpośredniego zatrudniania asystenta osobistego przez użytkownika usługi przy wykorzystaniu tzw. budżetu osobistego (finansowanego ze środków publicznych).

Asystencja osobista dla młodzieży

Autorzy ustawy zaznaczyli, że w przyszłości nie jest wykluczona możliwość objęcia ustawowym rozwiązaniem systemowym grupy poniżej 18. roku życia. Z uwagi na zakładaną wielotorowość rozwoju usługi asystencji osobistej. Początkowo w ramach przygotowanego rozwiązania systemowego usługa ma być skierowana do osób powyżej 18. roku życia, które w największym zakresie potrzebują wsparcia.

Trzy typy usług asystencji osobistej

Istnieje również założenie, że kierunkowo powinny funkcjonować trzy typy sprofilowanych usług asystencji osobistej dostosowane do potrzeb każdej z grup kategorialnych (dzieci i młodzież, dorośli, seniorzy).

Asystencja osobista dla osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności

Osoby z niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym oraz osoby do 18. roku życia, które nie zostaną objęte przepisami ustawy, będą korzystać z asystencji osobistej na dotychczasowych zasadach poprzez programy roczne, które nadal będą realizowane.

Projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami został skierowany do prac parlamentarnych 4 marca 2024 r.