Subskrybuj nas na Youtube
We wrześniu wejdzie w życie ustawa o ochronie sygnalistów. Prace nad tą ustawą trwały na tyle długo, że wokół sygnalistów nagromadziło się już sporo mitów, przekłamań i nieprecyzyjnych informacji. Sprawdzamy, kto i w jakich okolicznościach może zostać sygnalistą? I co z anonimami?
Ustawa o ochronie sygnalistów
We wrześniu w życie wejdzie ustawa o ochronie sygnalistów.
– Dopiero 14 czerwca 2024 r., po rozpatrzeniu poprawek Senatu, Sejm przyjął ustawę o ochronie sygnalistów. Jej celem ma być m.in. implementacja przepisów unijnej dyrektywy, harmonizującej standardy ochrony sygnalistów. W przypadku naszego kraju trzeba zaznaczyć, że działania te są mocno spóźnione, a na przestrzeni kilku lat prac parlamentarnych mieliśmy wiele wersji regulacji – zauważa w rozmowie z Gazetą Prawną dr Patryk Kuzior, adiunkt w Akademii WSB.
Kto może być sygnalistą?
Zgodnie z ustawową definicją zawartą w art.4 ust. 1 wyżej wspomnianej ustawy, sygnalista to osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia informację o naruszeniu prawa, uzyskaną w kontekście związanym z pracą. Co istotne, sygnalistą może być nie tylko osoba zatrudniona w ramach stosunku pracy, a więc która jest pracownikiem w rozumieniu kodeksu pracy. Tę rolę może pełnić także:
- pracownik tymczasowy,
- osoba, która świadczy pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej,
- przedsiębiorca,
- prokurent,
- akcjonariusz lub wspólnik,
- członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,
- osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy,
- stażysta,
- wolontariusz,
- praktykant,
- funkcjonariusz Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej,
- żołnierz, czyli osoba pełniąca czynną służbę wojskową.
– Co istotne, zgłoszenie nieprawidłowości przez sygnalistę może dotyczyć informacji o naruszeniu prawa uzyskanej w kontekście związanym z pracą przed nawiązaniem stosunku pracy lub innego stosunku prawnego stanowiącego podstawę świadczenia pracy, usług, lub pełnienia funkcji, ale także już po ich ustaniu – mówi dr Patryk Kuzior.
Jak stać się sygnalistą?
Aby stać się sygnalistą, trzeba dokonać zgłoszenia nieprawidłowości, mającej postać naruszenia prawa będącego działaniem lub zaniechaniem niezgodnym z prawem bądź takim, które ma na celu obejście prawa w jednym z 17 obszarów zawartych w katalogu ustawowym. Owe obszary zostały wymienione w art. 3 ust. 1 ustawy o ochronie sygnalistów.
– Wspomniane zgłoszenie może mieć charakter wewnętrzny, jak i zewnętrzny. Obowiązek ustalenia procedury zgłoszeń wewnętrznych spoczywa na podmiocie prawnym, na rzecz którego według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób – wyjaśnia dr Kuzior.
Ekspert: "W przepisach jest pewien paradoks"
Zawarta w przepisach definicja nijak się ma do zgłoszeń anonimowych, a te również podlegają weryfikacji.
– Tak zakreślona definicja sygnalisty oznacza, że status ten będzie miała osoba, która w jakiś sposób – nazwijmy to zawodowy – związana jest z instytucją czy podmiotem, w której działalności występują nieprawidłowości będące przedmiotem zgłoszenia. Status sygnalisty nie będzie zatem przysługiwał na przykład osobie, która informuje, że jej sąsiad czy inny znajomy pozwala sobie na jakieś nieprawidłowości w swojej działalności zawodowej. Jest w przepisach jednak pewien paradoks, albowiem dopuszczają one także przyjmowanie zgłoszeń anonimowo. W przypadku takiego zgłoszenia nie przysługuje ochrona, bo przecież nie jest wiadomym, kogo miałaby dotyczyć. Anonimowe zgłoszenie zainicjuje jednak weryfikację podanych informacji nawet w przypadku, gdy informator pochodzi spoza kręgu osób, które zgodnie z przepisami ustawy mogą taką funkcję pełnić – zauważa dr Patryk Kuzior.
