Kwestie związane z zarządzaniem odpadami reguluje ustawa o odpadach z 14 grudnia 2012 r. (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 779; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 295), a także wydane do niej akty wykonawcze. Regulacje te nakładają m.in. obowiązek rejestracji w Bazie Danych o Produktach i Opakowaniach oraz o Gospodarce Odpadami (dalej: BDO). Konieczne jest więc, by przedsiębiorca zanim podejmie działalność, sprawdził, czy musi dokonać wpisu działalności do BDO. Kryterium stanowią m.in. rodzaj i tonaż odpadów wytworzonych w ciągu roku. A to oznacza, że krąg zobowiązanych jest szeroki. Często wielu przedsiębiorców nie ma nawet świadomości o ciążących na nich powinnościach. A wśród nich są np. obowiązki wynikające z samego korzystania ze środowiska. Wystarczy przecież, że firma używa auta służbowego, maluje pomieszczenia albo ogrodzenia czy ogrzewa pomieszczenia węglem, olejem lub gazem albo używa środków dezynfekcyjnych i już musi się rozliczyć. Zobowiązane są do tego nawet niewielkie sklepy czy zakłady usługowe, a niekiedy nawet biura czy podmioty niebędące przedsiębiorcami.

Do kiedy i za co opłata

W marcu terminy są dwa, a obowiązki środowiskowe z nimi związane następujące:
▶Do 15 marca 2023 r.
  • opłaty i sprawozdania o wprowadzonych:
‒ opakowaniach,
‒ bateriach i akumulatorach,
‒ sprzęcie elektrycznym i elektronicznym;
  • opłata recyklingowa za torby foliowe;
  • opłata depozytowa za akumulatory i baterie;
  • sprawozdanie o publicznych kampaniach edukacyjnych;
  • sprawozdanie o wprowadzonych olejach, preparatach smarowych, oponach.
▶Do 31 marca 2023 r.
Do tego dnia firmy muszą złożyć do urzędu marszałkowskiego sprawozdania za korzystanie ze środowiska. Na ich podstawie oblicza się opłatę środowiskową. Chodzi o:
  • takie opłaty za korzystanie ze środowiska, jak m.in. emisję zanieczyszczeń do powietrza, składowanie odpadów;
  • opłatę produktową za oleje, preparaty smarowe, opony.

Szczegółowa ewidencja

Sprawozdanie środowiskowe to szczegółowy wykaz, który służy firmom do corocznej ewidencji dotyczącej zakresu korzystania ze środowiska oraz należnych z tego tytułu opłat. Jako „korzystanie ze środowiska” należy rozumieć wprowadzanie do atmosfery szkodliwych gazów i pyłów, a także składowanie odpadów. Opłata środowiskowa stanowi więc pewnego rodzaju rekompensatę dla państwa, w związku z zanieczyszczaniem powietrza. Obowiązek sporządzania sprawozdania środowiskowego wynika z ustawy z 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2556; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2687). Wysokość stawek opłat z tego tytułu określa obwieszczenie ministra klimatu i środowiska z 7 października 2002 r. w sprawie wysokości stawek za korzystanie ze środowiska na rok 2023 (MP z 2022 r. poz. 1009), a sposób ich obliczenia - rozporządzenie Rady Ministrów z 22 grudnia 2017 r. w sprawie jednostkowych opłat za korzystanie ze środowiska (Dz.U. poz. 2490). Zobowiązani do corocznego składania sprawozdania środowiskowego są zarówno polscy, jak i zagraniczni przedsiębiorcy, a także organizacje pozarządowe, spółdzielnie mieszkaniowe, placówki edukacyjne oraz instytucje i jednostki zarządzające infrastrukturą publiczną (np. przestrzenią miejską). Obowiązek ten może dotyczyć również osób fizycznych, jeżeli:
  • wykonują zawód medyczny w ramach praktyki specjalistycznej lub indywidualnej;
  • korzystają ze środowiska w zakresie wymagającym pozwolenia;
  • prowadzą działalność wytwórczą w takich obszarach jak hodowla zwierząt, leśnictwo, ogrodnictwo, uprawy rolne, warzywnictwo lub rybactwo śródlądowe.
Wprowadzanie do atmosfery pyłów lub gazów może nastąpić m.in. w przypadku tych podmiotów, które:
  • spalają paliwa w pojazdach z silnikiem spalinowym;
  • prowadzą stacje paliw;
  • korzystają z kotłowni;
  • zajmują się hodowlą drobiu;
  • prowadzą działalność z wykorzystaniem tego typu procesów technologicznych jak lakierowanie, wędzenie, spawanie czy malowanie.

Wystarczy mieć auto

Do sporządzenia sprawozdania środowiskowego jest zobowiązany każdy przedsiębiorca, który w celu prowadzenia działalności wykorzystuje firmowy samochód (inny niż elektryczny). Nie ma znaczenia, czy pojazd ten jest jego własnością czy też jest np. leasingowany albo używany w ramach wynajmu długoterminowego. Nie jest także istotne, czy auto znajduje się w rejestrze środków trwałych firmy. Opłata obowiązuje wtedy, gdy samochód emituje do powietrza pyły lub gazy. W tym przypadku wysokość opłaty środowiskowej za pojazd należy ustalić na podstawie faktur za paliwo, które zostały ujęte jako koszt prowadzenia działalności. Przedsiębiorca poniesie więc koszt uzależniony od ilości zakupionego paliwa, co w sprawozdaniu powinno zostać ujęte w jednostce masy. Niezbędne staje się więc przeliczenie litrów na tony.
Oprócz wspomnianej ilości paliwa, wysokość opłaty środowiskowej jest uzależniona od:
  • rodzaju paliwa,
  • kategorii auta (ciężarowe, osobowe lub specjalne),
  • daty pierwszej rejestracji samochodu,
  • daty spełnienia wymagań europejskich standardów emisji spalin potwierdzonych certyfikatem EURO.
Obliczeń opłaty środowiskowej można dokonać poprzez wpisanie danych w formularzu aplikacji, udostępnianych na stronach internetowych urzędów marszałkowskich. Można też posiłkować się własnym wpisem do Krajowej Bazy Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE).

Ramka 1

Kto składa roczne sprawozdania
Zgodnie z art. 75 ust. 1 ustawy o odpadach sporządza je:
• wytwórca obowiązany do prowadzenia ewidencji odpadów (patrz ramka 2: Kto nie prowadzi ewidencji odpadów);
• prowadzący działalność polegającą na gospodarowaniu odpadami (z wyłączeniem prowadzącego odbieranie odpadów komunalnych) w zakresie:
- zbierania odpadów,
- przetwarzania odpadów,
- obowiązany do prowadzenia ewidencji odpadów;
• podmiot prowadzący działalność polegającą na wydobywaniu odpadów ze składowiska odpadów lub ze zwałowiska odpadów na podstawie zgody na wydobywanie odpadów lub decyzji zatwierdzającej instrukcję prowadzenia składowiska odpadów w fazie poeksploatacyjnej.
Uwaga! Każde przedsiębiorstwo, którego dotyczy ten obowiązek, jest zobowiązane do składania tego typu raportów do właściwego urzędu marszałkowskiego raz w roku, do 15 marca. ©℗

Ramka 2

Kto nie prowadzi ewidencji odpadów
Zgodnie z art. 66 ust. 4 ustawy o odpadach obowiązek prowadzenia ewidencji odpadów nie dotyczy:
• wytwórców:
- odpadów komunalnych,
- odpadów w postaci pojazdów wycofanych z eksploatacji, jeżeli pojazdy te zostały przekazane do przedsiębiorcy prowadzącego stację demontażu lub przedsiębiorcy prowadzącego punkt zbierania pojazdów,
- będących rolnikami gospodarującymi na powierzchni użytków rolnych poniżej 75 ha, o ile nie podlegają wpisowi do rejestru na podstawie art. 51 ust. 1,
- odpadów budowlanych i rozbiórkowych pochodzących z robót budowlanych prowadzonych przez osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami;
• osób fizycznych i jednostek organizacyjnych niebędących przedsiębiorcami, które wykorzystują odpady na potrzeby własne, zgodnie z art. 27 ust. 8;
• podmiotów, o których mowa w art. 45 ust. 1 pkt 1 ustawy o odpadach;
• rodzajów odpadów lub ilości odpadów określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 45 ust. 5. ©℗

Ramka 3

Kampanie, czyli co?
Firmy wprowadzające produkty w opakowaniach mają też ostatnie dni na to, by sporządzić sprawozdania o publicznych kampaniach edukacyjnych. Termin na to upływa 15 marca. Kampanie te mają za zadanie podnosić świadomość ekologiczną społeczeństwa. Obowiązek przedsiębiorcy może być wypełniony m.in. przez informowanie w środkach masowego przekazu, na ulotkach czy plakatach o możliwościach zwrotu opakowań, dostępnych systemach zbierania, odzysku i recyklingu. Może być on (według wprowadzającego produkty w opakowaniach) wykonywany samodzielnie lub za pośrednictwem organizacji odzysku opakowań. Przedsiębiorca, który samodzielnie się tego podejmuje, przeznacza w danym roku kalendarzowym na publiczne kampanie edukacyjne lub przekazuje w danym roku kalendarzowym na odrębny rachunek bankowy marszałka województwa łącznie co najmniej 2 proc. wartości netto opakowań wprowadzonych do obrotu w poprzednim roku kalendarzowym. Przykładowo, jeśli w 2021 r. przedsiębiorca wprowadził wraz z produktami opakowania, których wartość rynkowa wynosi 1000 zł, to. w 2022 r. powinien przeprowadzić kampanię edukacyjną za kwotę 20 zł. Jeśli tego nie zrobił, to do 31 grudnia 2022 r. miał obowiązek wpłacić 20 zł na konto marszałka województwa, a do 15 marca 2023 r. musi złożyć sprawozdanie w tym zakresie za pośrednictwem BDO. ©℗

Sankcje, czyli lepiej liczyć samemu

Jeśli przedsiębiorca nie złoży sprawozdania środowiskowego w terminie i nie wniesie należnej opłaty, będą mu grozić dotkliwe sankcje. Urząd marszałkowski w przypadku nieotrzymania rejestru wylicza ją samodzielnie - może w tym celu posłużyć się wynikami kontroli inspektora ochrony środowiska. Zasady wyliczania są wówczas znacznie mniej korzystne dla przedsiębiorcy. Powinien on też być przygotowany na zapłatę odsetek za zwłokę. Przedsiębiorcy korzystający z urządzeń wprowadzających pyły lub gazy do powietrza bez wymaganych zezwoleń mogą zostać wezwani do wniesienia opłaty podwyższonej nawet o 500 proc. Inną sankcją nałożoną na podmiot zalegający z opłatami środowiskowymi może być ponadto brak możliwości otrzymania dotacji ze środków publicznych lub żądanie zwrotu uzyskanego dofinansowania.
Przedsiębiorcy, którzy byli zobowiązani jedynie do złożenia wykazu (bez obowiązku wniesienia opłaty), mogą uniknąć kar - powinni w tym celu złożyć sprawozdanie po terminie i jednocześnie wyrazić czynny żal.©℗

poleca