Franchising – z angielskiego – przywilej, koncesja; umowa niewymieniona w kodeksie cywilnym. Określa system sprzedaży towarów, usług lub technologii, który jest oparty na ścisłej i ciągłej współpracy pomiędzy prawnie i finansowo odrębnymi i niezależnymi przedsiębiorstwami, franczyzodawcą i jego indywidualnymi franczyzobiorcami. Istota tego systemu polega na tym, że franczyzodawca, jako organizator sieci, nadaje swoim poszczególnym franczyzobiorcom prawo oraz nakłada na nich obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z jego koncepcją. W ramach i na okres sporządzonej na piśmie umowy franchisingowej oraz w zamian za bezpośrednie lub pośrednie świadczenia finansowe uprawnienie to upoważnia franczyzobiorcę do korzystania z nazwy handlowej franczyzodawcy, jego znaku towarowego lub usługowego, know-how, metod prowadzenia działalności gospodarczej, wiedzy technicznej, systemu postępowania i innych praw własności intelektualnej lub przemysłowej, a także do korzystania ze stałej pomocy handlowej i technicznej franczyzodawcy.
Od innych umów o charakterze gospodarczym umowę franczyzową wyróżnia:
* trwały, kontraktowy stosunek umowny łączący franczyzodawcę i franczyzobiorcę, z którego wynika obowiązek franczyzodawcy przekazywania franczyzobiorcy „know-how” w sposób ciągły, przez cały okres obowiązywania umowy, i który nakłada na franczyzobiorcę obowiązek uiszczania na rzecz franczyzodawcy opłat franczyzowych, lub innych świadczeń, w sposób uzgodniony pomiędzy stronami,
* niezależność gospodarcza, prawna oraz organizacyjna franczyzobiorcy względem franczyzodawcy (czego odzwierciedleniem na gruncie polskiego systemu prawnego jest m.in. – w przypadku działalności w ramach franczyzy adresowanej do konsumentów – posiadanie własnych kas rejestrujących).
Takich definicji oficjalnie używa Polska Organizacja Franczyzodawców, m.in. w Kodeksie etycznym franchisingu.
Franchising przemysłowy (inaczej produkcyjny)
Jego istota polega na tym, że franczyzobiorca nie prowadzi wyłącznie działalności handlowej lub usługowej, lecz sam wytwarza określone towary według udostępnionej mu przez franczyzodawcę technologii. Towary te są następnie sprzedawane z zastosowaniem znaku towarowego i innych charakterystycznych oznaczeń franczyzodawcy.
Franchising dystrybucyjny (handlowy)
Charakteryzuje się tym, że franczyzobiorca ogranicza swą działalność do sprzedaży określonych towarów w prowadzonym przez siebie punkcie sprzedaży, który jest oznaczony symbolami franczyzodawcy, wyposażony oraz urządzony według jego wskazówek. Zdarza się także, że towary są dostarczane klientom bezpośrednio do ich domów. W systemie takim franczyzodawca odgrywa rolę centrum dystrybucyjnego wytwarzanych przez niego towarów, zaś rola franczyzobiorców sprowadza się do sprzedaży tych towarów odbiorcom końcowym.
Franchising usługowy
Ma miejsce wtedy, gdy franczyzobiorca, świadcząc usługi, używa know-how, oznaczeń firmowych, znaku towarowego oraz innych nazw i oznaczeń handlowych franczyzodawcy. Wynika z tego, że istota franchisingu usługowego jest w gruncie rzeczy taka sama jak franchisingu produkcyjnego i dystrybucyjnego. Odmienny jest jedynie przedmiot działalności prowadzonej przez franczyzobiorcę. Do dziedzin, w których stosuje się franchising usługowy, należą m.in.: hotelarstwo, gastronomia, wynajmowanie i naprawa pojazdów mechanicznych oraz usługi fotograficzne i turystyczne.
PRZYKŁADY
Przykładowi franczyzodawcy
A. Blikle Sp. z o.o.
Franczyzobiorcy: 7 cukierni
TelePizza Poland Sp. z o.o.
Franczyzobiorcy: 30 punktów
McDonald’s Polska Sp. z o.o.
Franczyzobiorcy: 41 punktów sprzedaży
Komandor S.A.
Franczyzobiorcy: 304 lokale
Kodak Polska Sp. z o.o.
Franczyzobiorcy: 423 sklepy
Laboratorium Kosmetyczne Dr Irena Eris S.A.
Franczyzobiorcy: 22 lokale