Prawo spółdzielcze to zbiór przepisów regulujących tryb tworzenia i rejestrowania spółdzielni, zakres kompetencji i sposób działania ich organów, zakres praw i obowiązków członków spółdzielni, zasady prowadzenia działalności spółdzielni, tryb ich lustrowania, zasady łączenia i podziału oraz ich upadłość i likwidację, a także reguły działania związków spółdzielczych i Krajowej Rady Spółdzielczej. Odnosi się ono do spółdzielni produkcji rolnej, spółdzielni kółek rolniczych, spółdzielni pracy, spółdzielni socjalnych oraz mieszkaniowych.
Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą. Może też prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków i ich środowiska. Majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków.

Członkiem spółdzielni może być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych oraz osoba prawna, jeśli statut na to pozwala. Warunkiem uzyskania członkostwa jest złożenie pisemnej deklaracji, wniesienie wpisowego i zadeklarowanych udziałów. Osoba, która została członkiem spółdzielni, może korzystać z jej świadczeń w sposób przewidziany w statucie. Członek spółdzielni może z niej wystąpić za wypowiedzeniem. Może też zostać wykreślony z rejestru członków spółdzielni lub wykluczony.
Spółdzielnia może w każdym czasie połączyć się z inną spółdzielnią. Wystarczą do tego uchwały walnych zgromadzeń łączących się spółdzielni podjęte większością 2/3 głosów. Może też się podzielić. Podstawą jest uchwała walnego zgromadzenia podjęta zwykłą większością głosów w ten sposób, że z jej wydzielonej części zostaje utworzona nowa spółdzielnia. Spółdzielnia zostanie postawiona w stan likwidacji, jeśli upłynie okres, na który ją utworzono, liczba członków zmniejszy się poniżej wskazanej w statucie lub w ustawie, a spółdzielnia w ciągu roku nie zwiększy liczby członków do wymaganej wielkości lub walne zgromadzenie podejmie odpowiednie uchwały większością 3/4 głosów na dwóch kolejno po sobie następujących walnych zgromadzeniach, w odstępie co najmniej dwóch tygodni. Może też zostać ogłoszona upadłość, jeśli spółdzielnia jest niewypłacalna.

RADZIMY
Spółdzielnia powinna poddawać się przynajmniej raz na 3 lata lustracji. Dzięki temu zostanie zbadana legalność, gospodarność i rzetelność jej działania. Z postępowania lustracyjnego przygotowywany jest protokół z zapisanymi niedociągnięciami i uchybieniami, które trzeba usunąć.
4 KROKI Jak założyć spółdzielnię
Krok 1
Zebranie minimalnej liczby członków. Utworzenie spółdzielni wymaga minimum 10 członków, jeżeli są to osoby fizyczne, i 3 członków – jeśli są to osoby prawne. W przypadku spółdzielni produkcji rolnej i spółdzielni socjalnych minimalna liczba członków założycieli wynosi 5 osób fizycznych.
Krok 2
Przygotowanie i uchwalenie statutu. Statut powinien zawierać: oznaczenie nazwy z dodatkiem „spółdzielnia” lub „spółdzielczy” i podaniem jej siedziby; przedmiot działalności spółdzielni oraz czas trwania; wysokość wpisowego oraz wysokość i liczbę udziałów, terminy wnoszenia i zwrotu oraz skutki niewniesienia udziału w terminie; jeżeli statut przewiduje wnoszenie więcej niż jednego udziału, może określać ich górną granicę; prawa i obowiązki członków; zasady i tryb przyjmowania członków, wypowiadania członkostwa, wykreślania i wykluczania członków; zasady zwoływania walnych zgromadzeń, obradowania na nich i podejmowania uchwał; zasady i tryb wyboru oraz odwoływania członków organów spółdzielni; zasady podziału nadwyżki bilansowej oraz pokrywania strat spółdzielni. Członkowie założyciele uchwalają przygotowany statut, składając pod jego tekstem podpisy.
Krok 3
Wybór organów spółdzielni. Członkowie założyciele po uchwaleniu statutu wybierają organy spółdzielni. Organy spółdzielni to: walne zgromadzenie, rada nadzorcza i zarząd, a w spółdzielniach, w których walne zgromadzenie jest zastąpione przez zebranie przedstawicieli – zebrania grup członkowskich.
Krok 4
Rejestracja spółdzielni. Ponieważ spółdzielnia podlega obowiązkowej rejestracji, trzeba złożyć wniosek w Krajowym Rejestrze Sądowym. Z chwilą rejestracji spółdzielnia nabywa osobowość prawną.







Jadwiga Sztabińska

Podstawa prawna
Ustawa z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 188, poz. 1848 z późn. zm.).