To jedna z form postępowania odrębnego w sądowej procedurze cywilnej. Wprowadzone zostało do kodeksu postępowania cywilnego w 2000 r. w związku ze stale rosnącą liczbą spraw w sądach i spowodowaną tym przewlekłością postępowania. Dzięki mniejszemu formalizmowi umożliwia szybsze załatwienie prostszych i drobniejszych spraw cywilnych, jak również gospodarczych i z zakresu prawa pracy.
Formularze
Do uproszczeń należy wprowadzenie urzędowych formularzy (są one dostępne w sekretariatach sądów, a także na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości). Dzięki temu stronom, zwłaszcza tym niereprezentowanym przez fachowych pełnomocników, łatwiej jest formułować wnioski i zarzuty oraz powoływać dowody. Ułatwieniem są też pouczenia zamieszczone na formularzach. Usprawnione zostały kwestie związane z dyscyplinowaniem stron, wzywaniem ich na kolejne terminy posiedzeń czy postępowaniem dowodowym.
Wartość przedmiotu sporu
Odstępstwa od formalizmu, charakteryzującego postępowanie zwyczajne, nie mogą być stosowane w każdym przypadku. Uproszczone regulacje stosuje się bowiem jedynie w sytuacji, gdy sądem właściwym jest sąd rejonowy. W tym postępowaniu nie możemy więc dochodzić roszczeń wynikających np. z prawa prasowego, autorskiego i innych, zastrzeżonych do właściwości sądu okręgowego.
Procedura ta będzie natomiast właściwa w sytuacji, gdy powód domaga się roszczenia wynikającego z umowy i to tylko wówczas, gdy wartość przedmiotu sporu nie przekracza 10 000 zł (do 4 lutego 2005 r. było to 5000 zł), a w sprawach o roszczenia wynikające z rękojmi, gwarancji jakości lub niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej – jeśli wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty. Nawet więc jeśli dochodzimy kwoty niższej od 10 000 zł, ale podstawą roszczenia nie jest umowa, a np. prawo własności rzeczy, bezpodstawne wzbogacenie czy czyn niedozwolony – nasze żądanie rozpoznawane będzie na zasadach ogólnych.
Inne cechy charakterystyczne
Bez względu na wartość przedmiotu sporu można natomiast domagać się zapłaty czynszu najmu lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej.
Innymi cechami postępowania uproszczonego są: niedopuszczalność zmiany powództwa, a także możliwość dochodzenia jednym pozwem tylko jednego roszczenia (kilka roszczeń można połączyć jedynie wówczas, gdy wynikają z jednej umowy lub umów tego samego rodzaju).
Jeśli nie wniesiemy pisma na formularzu, w sytuacji gdy wymaga tego ustawa lub gdy formularz taki będzie zawierał braki formalne (np. brak prawidłowego adresu pozwanego, brak podpisu czy wartości przedmiotu sporu), sędzia przewodniczący wezwie nas do jego poprawienia lub uzupełnienia w terminie tygodniowym. Gdy tego nie uczynimy, zarządzi zwrot pisma. Wówczas traktowane jest ono tak, jakby nigdy nie zostało wniesione, a więc nie wywołuje żadnych skutków prawnych.
Sprawa, w której powód dochodzi kwoty niższej niż 10 000 zł, a jest to reszta zaspokojonego wcześniej roszczenia, którego wysokość przekraczała tę kwotę, również podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym. Uchwała SN z 11 lutego 2005 r., sygn. akt III CZP 83/04, Wokanda z 2005 r. nr 6, poz. 3.
Podstawa prawna
* Art. 5051–50514 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).