Rzecznik praw obywatelskich skierował pismo do ministra obrony narodowej, w którym wyraził opinię, że obowiązujący zakaz fotografowania obiektów uznanych za strategiczne narusza prawo do swobodnego gromadzenia informacji. W związku z tym zaproponował wprowadzenie zmian do obecnej ustawy o obronie Ojczyzny.
Przypomnijmy, nowelizacja ustawy o Agencji Mienia Wojskowego z 17 sierpnia 2023 r. spowodowała, że w ustawie o Obronie Ojczyzny z 11 marca 2022 r. dodano art. 616a oraz art. 683a.Zgodnie z tymi regulacjami zakazano - bez zezwolenia - fotografowania, filmowania lub utrwalania w inny sposób obrazu lub wizerunku:
- obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, obiektów resortu obrony narodowej nieuznanych za obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, obiektów infrastruktury krytycznej, jeżeli zostały oznaczone znakiem graficznym wyrażającym ten zakaz, zwanych dalej „znakiem zakazu fotografowania”;
- osób lub ruchomości znajdujących się w powyższych
Ustawodawca kto bez zezwolenia fotografuje, filmuje lub utrwala w inny sposób obraz obiektu oznaczonego zakazem fotografowania, albo wizerunek osoby lub ruchomości znajdującej się w takim obiekcie, podlega karze aresztu albo grzywny. Co więcej, sąd można orzec przepadek przedmiotów pochodzących z wykroczenia lub służących do jego popełnienia - np. aparatu lub kamery.
Zakaz fotografowania nielegalny?
Nowelizacja ustawy wymaga wydawania dwóch nowych rozporządzeń. Pierwsze z nich, ustalone przez Radę Ministrów, będzie zawierało szczegółowe informacje na temat tego, jakie obiekty są uznawane za kluczowe dla bezpieczeństwa i obrony kraju, wraz z ich kategoriami. Określone zostaną również procedury, jak obiekt może zostać zaliczony do tej ważnej kategorii oraz jak może stracić ten status.
Drugie rozporządzenie, które będzie wydane przez ministra obrony narodowej, określi sposób i terminy, w jakich można uzyskać pozwolenie na fotografowanie, filmowanie czy inny sposób utrwalania obrazu obiektów o znaczeniu dla bezpieczeństwa państwa. Dotyczyć to będzie zarówno obiektów szczególnie ważnych, jak i tych niezaliczanych do tej kategorii, a także infrastruktury krytycznej.
RPO uważa zakaz fotografowania za niekonstytucyjny
Na początku lutego tego roku, projekt rozporządzenia MON został opublikowany na stronie Rządowego Centrum Legislacji i wysłany do uzgodnień między resortami. Ten krok wywołał reakcję Rzecznika Praw Obywatelskich prof. Marcina Wiącka, który zauważył, że nowy zakaz wprowadzony w projekcie ogranicza wolność, do której prawo każdy ma na mocy art. 54 ust. 1 Konstytucji RP.
W swoim piśmie skierowanym do Władysława Kosiniaka-Kamysza, wicepremiera i ministra obrony narodowej, prof. Marcin Wiącek podkreślił, że konstytucja gwarantuje każdemu prawo do wyrażania opinii oraz do zbierania i rozpowszechniania informacji. W jego ocenie, działania takie jak fotografowanie czy filmowanie wpisują się w zakres konstytucyjnie chronionej wolności zbierania informacji.
RPO zwrócił uwagę, że choć istnieje możliwość ograniczenia tej wolności, to musi ono odbywać się w granicach określonych przez art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Tego rodzaju ograniczenia są dopuszczalne tylko za pomocą ustawy i tylko wtedy, gdy jest to uzasadnione potrzebami bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, ochrony środowiska, zdrowia, moralności publicznej, albo praw innych osób. Co ważne, takie ograniczenia nie mogą naruszać istoty wolności.
Rzecznik zauważył, że chociaż wolność ta została ograniczona przez ustawę, to istnieje ryzyko, że zakaz dotyczy nie tylko obiektów kluczowych dla bezpieczeństwa państwa, ale również innych, niezaliczanych do tej kategorii przez rząd czy MON.
Pozwolenie na fotografowanie obiektów strategicznych?
Zgodnie z treścią projektu rozporządzenia MON, aby móc fotografować, filmować lub w inny sposób utrwalać obrazy obiektów, osób lub mienia w nich się znajdującego, konieczne będzie uzyskanie pisemnej zgody od odpowiedniego organu ochrony. Taka zgoda będzie wydawana na wniosek osoby lub podmiotu zainteresowanego, zarówno w formie papierowej, jak i elektronicznej, a czas oczekiwania na decyzję nie przekroczy 14 dni od daty złożenia wniosku.
Wyjątkiem miałyby być sytuacje, które w tych przepisach wykonawczych nie wymagają zezwolenia takie jak:
robienia zdjęć nieruchomości przez przedstawicieli administratora i zarządcy nieruchomości w celu udokumentowania stanu technicznego;robienia zdjęć pamiątkowych z okazji podpisania szczególnie ważnych umów przez przedstawicieli delegacji zagranicznych;rejestrowania konferencji kierownictwa MON przez telewizje lub nagrywania wywiadów;działalności weryfikacyjnej związanej z realizacją przez RP zobowiązań wynikających z porozumień międzynarodowych dotyczących kontroli zbrojeń, rozbrojenia oraz środków budowania zaufania i bezpieczeństwa.