Celne prawo reguluje zasady przywozu towarów na polski obszar celny (który jest obecnie obszarem celnym Wspólnoty Europejskiej) i wywozu towarów z tego obszaru, zasady postępowania z towarami objętymi Wspólną Polityką Rolną, sposób przekazywania informacji do celów ewidencji i statystyki dotyczącej obrotu towarowego z państwami członkowskimi Wspólnoty (Intrastat). Prawo celne określa też związane ze wspomnianymi zasadami prawa i obowiązki osób, a także uprawnienia i obowiązki organów celnych, czyli urzędów i izb celnych. W Polsce celne prawo jest częścią prawa celnego Unii Europejskiej. W związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej 1 maja 2004 r. zmieniło się też obowiązujące wcześniej prawo celne. Teraz jest ono jednakowe dla wszystkich państw unijnych. Zgodnie z przepisami unijnymi, regulacje wydane w formie rozporządzenia obowiązują wszystkie państwa członkowskie i muszą być stosowane bezpośrednio. Oznacza to, że Wspólnotowy Kodeks Celny (WKC), wydany w takiej formie, obowiązuje w całości również w Polsce. Oprócz WKC w Polsce obowiązuje również rodzima ustawa – Prawo celne, która jest uzupełnieniem unijnych przepisów, oraz wiele rozporządzeń krajowych precyzujących stosowanie przepisów celnych. Przystępując do Unii Europejskiej, Polska przyjęła wspólną taryfę celną, w której towary określa się 8-cyfrowym kodem CN. Obecnie obowiązuje więc Polskę i inne kraje Zintegrowana Taryfa Wspólnot Europejskich (TARIC).

Służba celna
Na straży przestrzegania wykonania przepisów celnych stoi służba celna (celnicy). Nie należy jej mylić ze strażą graniczną, tzw. WOP, która jest formacją wojskową i nie dokonuje odpraw celnych. Do głównych zadań celników należy:

* sprawowanie kontroli celnej obrotu towarowego z zagranicą,
* wymiar i pobór należności celnych i podatkowych w części naliczanej na granicy państwa (VAT, akcyza),
* zwalczanie przemytu i przeciwdziałanie oszustwom celnym.

Odprawa towarów
Na granicy następuje odprawa towarów, a wszelkie należności podatkowe i celne są pobierane przez celników. Nie jest to tylko cło i dodatkowe opłaty celne, ale też akcyza, podatek od towarów i usług. Cło pobierane jest tylko, jeśli zgłosimy do odprawy celnej towary pochodzące spoza Unii Europejskiej, np. z USA. Na towary z innych krajów unijnych cła nie ma, np. przywożonych z Niemiec do Polski. Są jednak niekiedy ustalone dozwolone limity przywozu wyrobów akcyzowych, np. papierosów, alkoholu. Cło jest takie samo, niezależnie w jakim państwie wspólnotowym dokonalibyśmy odprawy celnej. Niekiedy cła się nie pobiera, gdyż są zwolnienia, np. paliwa, smary i inne materiały eksploatacyjne niezbędne do funkcjonowania samochodu. Zgłoszenie celne dotyczące towaru niemającego charakteru handlowego wprowadzanego na obszar celny Wspólnoty lub wyprowadzanego z tego obszaru, dokonywane przez podróżnych, powinno być złożone najpóźniej w chwili przystąpienia organu celnego do kontroli celnej.

Zgłoszenie celne
Zgłaszający oblicza i wykazuje w zgłoszeniu celnym kwotę należności przywozowych lub należności wywozowych. W przypadku kiedy celnik stwierdzi, że zgłaszający w zgłoszeniu celnym zadeklarował nieprawidłowe dane, mogące mieć wpływ na kwotę długu celnego lub zastosowaną procedurę celną, wydaje się decyzję. W decyzji tej określa się kwotę długu celnego lub rozstrzyga o nadaniu towarowi właściwego przeznaczenia celnego. Zgłoszenia celnego dokonuje się na jednolitym dokumencie administracyjnym SAD, w którym podaje się dane dotyczące towaru oraz należne opłaty, cło i podatki.

Procedury celne
Nieodłącznym elementem celnego prawa jest postępowanie celne, które określa zachowanie osób w kontakcie z urzędami celnymi. W prawie celnym występują też tzw. procedury celne, które określają różne formy dopuszczenia do obrotu towarów sprowadzonych spoza Unii lub ich wywóz. Przy takich procedurach organy celne mogą nie obciążać tych towarów cłem lub stosować wobec nich inne środki polityki handlowej.

Zgłoszenia celnego może dokonywać nie sam zainteresowany, czyli odbiorca, ale jego przedstawiciel. Przedstawicielem może być agencja celna, która zajmuje się wszystkimi sprawami związanymi z importem towarów, lub np. spedytor czy przewoźnik. Ustanowienie przedstawiciela nie zwalnia nas z odpowiedzialności np. za niezapłacone cło.

Bogdan Świąder

Podstawa prawna
* Ustawa z dnia 19 marca 2004 r. – Prawo celne (Dz.U. nr 68, poz. 622 z późn. zm.).
* Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. – Wspólnotowy Kodeks Celny (Dz.Urz. WE L 302 z późn. zm.).