Kiedy przysługuje odliczenie VAT przy zakupie na raty?

Przedsiębiorca planuje kupić maszynę, którą będzie wykorzystywać w prowadzonej działalności opodatkowanej VAT. Jeśli skorzysta z możliwości zapłaty w ratach, to kiedy będzie mógł odliczyć podatek naliczony z tytułu tego nabycia? Na pytanie odpowiadają Joanna Łapińska i Marcin Palusiński z DSK Kancelaria.

Podstawowym uprawnieniem każdego podatnika jest możliwość odliczenia VAT w sytuacji, gdy nabywany towar czy usługa są związane z prowadzoną przez niego działalnością opodatkowaną. Artykuł 86 ust. 1 ustawy o VAT wprost wskazuje, iż przedsiębiorca może odliczyć VAT z otrzymanej faktury w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do działalności objętej VAT. Po ustaleniu istnienia prawa do odliczenia pozostaje jednak jeszcze kwestia ustalenia terminu, w jakim można ten VAT odliczyć, w szczególności w sytuacji, gdy płatność nie jest uiszczana od razu, lecz jest rozłożona na raty.

Zasada ogólna

Zgodnie z art. 86 ust. 10 ustawy VAT prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego powstaje w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy. Z kolei według art. 86 ust. 10b pkt 1 ustawy VAT prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w przypadkach, o których mowa w art. 86 ust. 2 pkt 1 oraz pkt 2 lit. a ustawy o VAT, powstaje nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzymał fakturę lub dokument celny. Jeżeli podatnik nie dokonał obniżenia kwoty podatku należnego w powyższym terminie, może obniżyć kwotę podatku należnego w deklaracji podatkowej za jeden z trzech następnych okresów rozliczeniowych. Jeżeli podatnik nie dokona odliczenia VAT w powyższych terminach, może to zrobić już tylko przez korektę, czyli cofnięcie się z rozliczeniem do okresu, w którym powstało prawo do odliczenia. Może tego dokonać w okresie pięciu lat, licząc od początku roku, w którym powstało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.

Treść przytoczonych wyżej regulacji prowadzi do wniosku, że w danym okresie prawo do odliczenia VAT po stronie podatnika zaistnieje pod warunkiem wystąpienia następujących przesłanek:

• w stosunku do transakcji powstał u sprzedającego obowiązek podatkowy,
• towary lub usługi zostały faktycznie nabyte,
• podatnik ma fakturę dokumentującą nabycie towarów/usług.

Różne sytuacje

Obowiązek podatkowy przy standardowych transakcjach handlowych powstaje co do zasady w momencie dokonania dostawy/wykonania usługi. W przeważającej większości sytuacji podatnik w tym także momencie (moment sprzedaży) otrzymuje fakturę. W większości przypadków zatem podatnik będzie mógł dokonać odliczenia VAT w miesiącu zakupu towaru/wykonania usługi. Jednak w obrocie gospodarczym można spotkać wiele sytuacji, które – jak mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka – mogą mieć wpływ na moment, w którym przedsiębiorca może dokonać odliczenia. Jedną z nich jest właśnie przypadek, gdy przedsiębiorca dokonuje zakupu na raty. I tu zaczyna on zadawać sobie pytanie: czy płatność ratalna zmienia cokolwiek w prawie do odliczenia VAT i terminie jego dokonania?

Na powyższe pytanie – co do zasady – należy odpowiedzieć przecząco. Płatność ratalna nie wpływa na moment, w którym podatnik może dokonać odliczenia VAT. Przepisy jasno wskazują, iż termin odliczenia jest związany z obowiązkiem podatkowym sprzedawcy i posiadaniem faktury. Płatność ratalna nie modyfikuje tej zasady. Możliwość odliczenia VAT zmaterializuje się zatem zgodnie z zasadami ogólnymi, a rozłożenie płatności za towar/usługę na raty będzie bez znaczenia.

A co z metodą kasową

Warto wskazać, iż przypadkiem, w którym płatność ratalna może mieć znaczenie dla terminu odliczenia VAT, jest stosowanie metody kasowej przez małego podatnika. Tu ustawa o VAT wprost wprowadza modyfikację zasady ogólnej. I tak zgodnie z art. 86 ust. 10e ustawy VAT prawo do odliczenia VAT w odniesieniu do nabytych przez małego podatnika towarów i usług w okresie stosowania przez niego metody kasowej powstaje nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik dokonał zapłaty za te towary i usługi. W takim przypadku zatem prawo do odliczenia VAT będzie powstawać sukcesywnie, w momencie uiszczania kolejnych rat. Z kolei zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy VAT u małych podatników stosujących metodę kasową obowiązek podatkowy w odniesieniu do dokonywanych przez nich dostaw towarów i świadczenia usług powstaje w momencie dokonania zapłaty przez czynnego podatnika VAT – i w tym okresie powstaje też prawo do odliczenia VAT naliczonego przez nabywcę. Jeżeli więc płatność będzie dokonywana w ratach, to odliczenia będzie można dokonywać tylko w części zapłaconej. ©℗