O przygotowanie projektu mającego na celu usprawnienie przyznawania kompensat dla ofiar przestępstw oraz zwiększenie niewielkiej obecnie liczby przyznawanych kompensat zaapelował do Senatu Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar.

"Zarówno z wpływających do mojego Biura sygnałów od obywateli, jak i z publikacji prasowych można wysnuć wniosek, że instytucja kompensaty jest wykorzystywana stosunkowo rzadko" - napisał Bodnar w piśmie do marszałka Senatu Tomasza Grodzkiego, które zamieszczono na stronie Biura RPO. Rzecznik zwrócił się do Grodzkiego o podjęcie przez Senat inicjatywy ustawodawczej w tej sprawie.

Kompensata jest jednym z rodzajów wyrównania szkód poniesionych z powodu popełnionego przestępstwa. To świadczenie pieniężne przyznawane ofiarom niektórych przestępstw lub bliskim ofiar. Nie ma charakteru zadośćuczynienia, służy jedynie pokryciu kosztów leczenia, rehabilitacji lub pogrzebu, utraconych zarobków i innych środków utrzymania.

Ustawa o państwowej kompensacie została uchwalona w 2005 r. Instrument kompensaty nie był jednak wystarczająco wykorzystywany. Dlatego już w 2014 r. w Senacie przygotowano nowelizację, która została uchwalona w sierpniu 2015 r. Zmieniła się wtedy m.in. generalna zasada: kompensata ma przysługiwać nie tylko ofiarom przestępstwa, lecz szerzej - czynu zabronionego, czyli również w sytuacjach, gdy nie można ustalić i przypisać winy sprawcy. Ponadto została podniesiona górna granica kwoty kompensaty, wykreślono unormowania, które wykluczały jej przyznanie w niektórych przypadkach umorzenia postępowania, a pokrzywdzony został zwolniony od ponoszenia kosztów postępowania przed sądem cywilnym.

Jak jednak zaznaczył RPO w piśmie do marszałka Senatu, wprowadzenie tamtych zmian "nie przyczyniło się niestety w znaczący sposób do zwiększenia liczby przyznawanych kompensat ani do podwyższenia ich łącznej wysokości".

Według danych przytoczonych przez RPO, w 2016 r. przyznano 28 kompensat, w 2017 r. - 26, w 2018 r. - 34, a do jesieni 2019 r. - 16. Przybliżona łączna kwota kompensat zwykle wynosi około 350 tys. zł rocznie.

"Istotnym problemem jest bardzo niska świadomość istnienia tej instytucji, co przekłada się na małą liczbę wniosków o przyznanie kompensat. W tej sytuacji Rzecznik widzi potrzebę wprowadzenia zmian, które usprawniłyby ich przyznawanie i zwiększyły świadomość tej możliwości" - podkreślił Bodnar.

Dlatego - według RPO - potrzebne jest m.in. przyspieszenie postępowań dotyczących przyznania kompensaty. "Służyłoby temu wprowadzenie maksymalnego terminu rozpoznania sprawy o jej przyznanie. Zwróciłoby to uwagę sądów na konieczność priorytetowego rozpoznawania takich spraw" - zaznaczył Rzecznik.

Konieczna jest też, według Bodnara, modyfikacja systemu przyznawania zaliczki na poczet kompensaty. Zaliczka obejmuje część kompensaty, przeznaczoną na pokrycie niezbędnych kosztów leczenia, rehabilitacji lub pogrzebu. "Zasadnym wydaje się więc umożliwienie dochodzenia takiego zabezpieczenia przez pokrzywdzonego także w zakresie kompensaty w części odnoszącej się do utraconych zarobków lub innych środków utrzymania" - postuluje Bodnar.

Zasadne jest także - zdaniem RPO - kompleksowe uregulowanie wszystkich aspektów kompensaty w jednej ustawie, gdyż obecnie część uregulowań w tej sprawie umieszczono w Kodeksie postępowania cywilnego.

"Zwracam się z uprzejmą prośbą o (...) poinformowanie mnie o zajętym przez Pana Marszałka stanowisku w tej materii" - zakończył RPO swoje pismo do Grodzkiego.(PAP)

autor: Marcin Jabłoński