Przepadek na rzecz Skarbu Państwa przedmiotów lub korzyści majątkowych to środki karne, które w kodeksie karnym z 1997 r. zastąpiły dawne kary dodatkowe (w katalogu kar dodatkowych w kodeksie karnym z 1932 r. przewidziano przepadek przedmiotów majątkowych i narzędzi, zaś w k.k. z 1969 r. – przepadek rzeczy). Stara nazwa znacznie lepiej oddawała istotę tej instytucji. Zarówno bowiem kary dodatkowe, jak i środki karne mają stanowić dodatkową, prócz – można by rzec podstawowej – kary kryminalnej (osobistej odpłaty za przestępstwo), dolegliwość dla sprawcy. Ich treść odpowiada zatem treści kary. Zasadnicza różnica między karą a środkiem karnym jest czysto formalna: środki karne nie występują, jak kary, w sankcjach przepisów karnych. Sąd orzeka je tylko wówczas, gdy osobny przepis ustawy tak stanowi. Ich podstawowa rola polega na pozbawieniu sprawcy pożytków z popełnienia przestępstwa.
Utrata rzeczy pochodzących z przestępstwa
Ujęty dziś w katalogu środków karnych przepadek może dotyczyć zarówno przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa – tych, które służyły popełnieniu czynu zabronionego lub były przeznaczone do jego popełnienia, nielegalnie wytwarzanych, posiadanych czy przewożonych – jak i przepadku korzyści majątkowych pochodzących chociażby pośrednio z przestępstwa. Sąd nie orzeka przepadku jedynie wówczas, gdy uzyskane z przestępstwa rzeczy albo inna korzyść czy też ich równowartość powinny być zwrócone pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi.
Zwrot pokrzywdzonemu
WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Objęte przepadkiem rzeczy lub ich równowartość przechodzą na własność Skarbu Państwa z chwilą uprawomocnienia się wyroku.
Przepadek na rzecz Skarbu Państwa owoców przestępstwa (przedmiotów bezpośrednio pochodzących z przestępstwa) jest w obecnym stanie prawnym obowiązkowy. Tyle że najpierw należy je zwrócić pokrzywdzonemu, a dopiero gdy go nie ma, mogą ulec przepadkowi. Chodzi przede wszystkim o takie rzeczy jak skradzione samochody czy obrazy, wyłudzone pieniądze, przyjętą łapówkę, nielegalnie wytworzoną broń albo sfałszowane pieniądze. Przepadek może obejmować również nieruchomości – np. działki wyłudzone od nieżyjącego już rolnika, który nie pozostawił spadkobierców.
Przepadek narzędzi przestępstwa (przedmiotów, które służyły popełnieniu przestępstwa albo były do tego przeznaczone) jest w zasadzie fakultatywny. Chodzi najczęściej nie tylko o rzeczy specjalnie wytworzone do popełnienia przestępstwa, takie jak łomy czy wytrychy, ale także przedmioty tzw. codziennego użytku, jak siekiera, kij baseballowy, brzytwa.
Podstawa prawna
Art. 44–45 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 z późn. zm.).