postępowanie polubowne

Jest to alternatywna wobec postępowania sądowego forma rozwiązywania sporów cywilnych. Polega na tym, że organem rozstrzygającym nie jest sąd państwowy, lecz niepaństwowa instytucja, której kompetencja do rozstrzygania sporu wynika z umowy między stronami, zwanej zapisem na sąd polubowny. W postępowaniu polubownym rozstrzygają arbitrzy, którzy nie muszą być prawnikami.
W drodze postępowania polubownego mogą być rozstrzygane spory o prawa majątkowe lub niemajątkowe – mogące być przedmiotem ugody sądowej. Wyjątek stanowią tylko sprawy o alimenty.
Umowa stron, zwana zapisem na sąd polubowny, powinna zawierać przedmiot sporu lub stosunek prawny, z którego spór wyniknął lub może wyniknąć (np. umowa sprzedaży). Może zawierać: wskazanie stałego sądu polubownego właściwego do rozstrzygnięcia sporu, arbitra(ów) lub arbitra przewodniczącego oraz liczby arbitrów, sposób powołania arbitrów, język lub języki, w których będzie prowadzone postępowanie, miejsce postępowania przed sądem, zasady i sposób postępowania przed sądem (chyba że k.p.c. stanowi inaczej).
Wyrok sądu polubownego wydany w Polsce może zostać uchylony przez sąd wyłącznie w postępowaniu wszczętym na skutek wniesienia skargi o jego uchylenie.

Strona może w drodze skargi żądać uchylenia wyroku sądu polubownego, jeżeli:

* brak było zapisu na sąd polubowny, zapis jest nieważny, bezskuteczny albo utracił moc według prawa dla niego właściwego,
* strona nie była należycie zawiadomiona o wyznaczeniu arbitra, o postępowaniu przed sądem polubownym lub w inny sposób była pozbawiona możności obrony swoich praw,
* wyrok sądu polubownego dotyczy sporu nieobjętego zapisem lub wykracza poza zakres takiego zapisu, jeżeli jednak rozstrzygnięcie w sprawach objętych zapisem daje się oddzielić od rozstrzygnięcia w sprawach nieobjętych tym zapisem lub wykraczających poza jego zakres, wyrok może być uchylony jedynie w zakresie spraw nieobjętych zapisem lub wykraczających poza jego zakres; przekroczenie zakresu nie może stanowić podstawy uchylenia wyroku, jeżeli strona, która brała udział w postępowaniu, nie zgłaszała zarzutów co do rozpoznania roszczeń wykraczających poza zakres zapisu,
* nie zachowano wymagań co do składu sądu polubownego lub podstawowych zasad postępowania przed tym sądem, wynikających z ustawy lub określonych przez strony,
* wyrok uzyskano za pomocą przestępstwa albo podstawą wydania wyroku był dokument podrobiony lub przerobiony,
* w tej samej sprawie między tymi samymi stronami zapadł prawomocny wyrok sądu.

Wyrok sądu polubownego lub ugoda przed nim zawarta mają moc prawną równą z wyrokiem sądu lub ugodą zawartą przed sądem po ich uznaniu przez sąd albo po stwierdzeniu przez sąd ich wykonalności.
Sąd odmawia uznania albo stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej, jeżeli:

* według przepisów ustawy spór nie może być poddany pod rozstrzygnięcie sądu polubownego,
* uznanie lub wykonanie wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Polski (klauzula porządku publicznego).

Podstawa prawna
* Art. 1154–1217 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).