Następstwo prawne to wstąpienie w miejsce drugiej osoby w sferę jej stosunków prawnych. Określane jest też mianem sukcesji.
Następstwo może mieć miejsce jedynie w przypadku pochodnego nabycia prawa, czyli wówczas, gdy nabywca uzyskuje prawo podmiotowe od innej osoby. Wyróżnia się sukcesję pod tytułem szczególnym (sukcesję singularną – succesio singularis) oraz sukcesję pod tytułem ogólnym (sukcesję uniwersalną – succesio universalis).
Przy następstwie pod tytułem szczególnym dochodzi do nabycia indywidualnie oznaczonego prawa lub praw podmiotowych. W związku z tym skuteczność takiego nabycia rozważa się odrębnie w odniesieniu do każdego z przenoszonych praw i na podstawie reguł dotyczących danego prawa.
Natomiast w przypadku sukcesji pod tytułem ogólnym cały majątek lub pewna jego część przeniesione zostają na podstawie jednego zdarzenia prawnego na określoną osobę. Sukcesja uniwersalna możliwa jest tylko w przypadkach przewidzianych w ustawie. Prawa majątkowe wchodzące w skład majątku podlegającego sukcesji uniwersalnej przechodzą na następcę w rezultacie tego zdarzenia, z którym system prawny wiąże następstwo pod tytułem ogólnym. W konsekwencji nie stosuje się w takich przypadkach reguł odnoszących się do nabycia pod tytułem szczególnym określonych typów praw podmiotowych.
1. Piotr B. sprzedał Stanisławowi K. kolekcję monet. W tej sytuacji dochodzi do przeniesienia tylu praw własności, ile jest monet. Skuteczność ich nabycia trzeba rozważyć w odniesieniu do każdej z tych monet odrębnie. Jest to jednak następstwo pod tytułem szczególnym. Miałoby ono miejsce także wtedy, gdyby Piotr B. sprzedał Stanisławowi K. tylko jedną monetę.
2. Spółka z o.o. X i spółka z o.o. Y postanowiły się połączyć w drodze przeniesienia całego majątku spółki X (przejmowanej) na spółkę Y (przejmującą). Tym samym spółka X wstąpiła we wszystkie prawa przysługujące dotychczas spółce Y, a w zamian za to spółka przejmująca Y wydała wspólnikom spółki przejmowanej X udziały (łączenie się przez przejęcie).
Podstawa prawna
* Art. 922 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
* Art. 492 par. 1 pkt 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037 z późn. zm.).