Jest to stosunek prawny łączący jednostkę z państwem, z którego wynikają skutki prawne.
Nabycie polskiego obywatelstwa następuje przez:
- urodzenie ( nabywają je dzieci urodzone z polskich rodziców lub jednego z nich)
- naturalizację cudzoziemca (nadanie)
- reintegrację (gdy kobieta utraciła obywatelstwo z powodu małżeństwa z cudzoziemcem)
- przywrócenie obywatelstwa
Nowa ustawa o obywatelstwie wprowadza bardzo ważną nową instytucję przywracania obywatelstwa polskiego. Stanowi ona zadośćuczynienie za krzywdy, jakie spotkały setki tysięcy naszych rodaków, którzy zostali pozbawieni obywatelstwa pod rządami dawnego prawa z 1920, a nawet 1951 roku.
Przywracanie obywatelstwa
Wystąpienie o przywrócenie obywatelstwa polskiego oznacza stwierdzenie, że ktoś utracił obywatelstwo polskie. Jeżeli ktoś utracił obywatelstwo, nie ma tytułu prawnego do odzyskiwania mienia, które zostawił w Polsce, ponieważ przeszło ono na własność Skarbu Państwa na podstawie ustawy z 1961 roku. Wskazuje ona utratę obywatelstwa polskiego jako jeden z warunków przejścia mienia na rzecz Skarbu Państwa. Osoby, które wyjechały na podstawie wspomnianych uchwał, będą ubiegały się - nie o nadanie obywatelstwa polskiego, tylko - o potwierdzenie, że nigdy go nie utraciły. Bez potwierdzenia obywatelstwa nie będą w stanie odzyskać majątku. Potwierdzenia takie generalnie mogą otrzymać, dlatego że linia orzecznicza polskich sądów administracyjnych, zarówno Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, jak i Naczelnego Sądu Administracyjnego, jest taka, że osoby te nigdy nie utraciły obywatelstwa polskiego.
Jednak ustawa nie dotyczy emigrantów marcowych z 1968 roku.. Dlatego, że uchwała Rady Państwa, która pozbawiała obywatelstwa, została przez tę samą Radę Państwa uchylona w 1984 roku. Prawo to od dawna nie obowiązuje. Osoby te dalej są polskimi obywatelami, mogą żądać potwierdzenia obywatelstwa. Najczęściej zamieszkują one w Izraelu, ale i w wielu innych państwach świata. Mogą się zwrócić do wojewody czy do konsula w przypadku zamieszkiwania za granicą i żądać potwierdzenia obywatelstwa.
Nadanie obywatelstwa
Nadanie obywatelstwa jest wyłącznym atrybutem Prezydenta RP, co wynika z Konstytucji. Nowa ustawa nie stoi w sprzeczności z owym prawem. Obywatelstwo nadaje tylko i wyłącznie Prezydent RP. Ale do ustawy wprowadzono rozszerzenie tej zasady. Chodzi o uznanie za obywatela. Istniała ona pod rządami poprzedniego prawa, ale w węższym zakresie. Dziś nowoczesne europejskie prawo o obywatelstwie potrzebuje regulacji przy pomocy prawa administracyjnego. Decyzje o przywróceniu obywatelstwa polskiego będzie należało do kompetencji Ministra Spraw Wewnętrznych. Natomiast decyzje w sprawach uznania za
Wojewoda i konsul przekazują Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, za pośrednictwem ministra właściwego do spraw wewnętrznych, wniosek o nadanie obywatelstwa polskiego wraz z wymaganymi dokumentami.
Warunki uznania
Minister spraw wewnętrznych, przed przekazaniem wniosku Prezydentowi, zwraca się do Komendanta Głównego Policji, Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, a w razie potrzeby do innych organów, o udzielenie informacji, które mogą mieć istotne znaczenie w sprawie o nadanie obywatelstwa polskiego. Następnie sporządza opinię dotyczącą wniosku. Istotną nowością jest wprowadzenie dla cudzoziemców składających wniosek warunku znajomości języka polskiego, potwierdzonego urzędowo albo poprzez złożenie świadectwa ukończenia szkoły w Polsce. Dokumentem takim może tez być świadectwo ukończenia szkoły za granicą z wykładowym językiem polskim.
Nie przywraca się obywatelstwa cudzoziemcowi:
- który dobrowolnie wstąpił w okresie od 1 września 1939 r. do 8 maja 1945 r. do służby w wojskach Państw Osi lub ich sojuszników;
- który przyjął w okresie od 1 września 1939 r. do 8 maja 1945 r. urząd publiczny w służbie Państw Osi lub ich sojuszników;
- działał na szkodę Polski, a zwłaszcza jej niepodległości i suwerenności, lub uczestniczył w łamaniu praw człowieka.
- jeżeli stanowi to zagrożenie dla obronności lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Podstawa prawna:
art. 30, 38-44 ustawy z 20 lutego 2009 r.o obywatelstwie polskim