Zgodnie z prawem reklama piwa nie może być kierowana do małoletnich, nie może łączyć spożywania alkoholu ze sprawnością fizyczną bądź kierowaniem pojazdami, nie może wywoływać skojarzeń z atrakcyjnością seksualną, relaksem lub wypoczynkiem, nauką lub pracą, czy też z sukcesem zawodowym lub życiowym – podkreśla dr Tomasz Sińczak, prezes Fundacji Forum Konsumentów. – Wszystkie powyższe zakazy są regularnie łamane przez reklamodawców, co, mimo zaangażowania odpowiedzialnych instytucji, nie spotyka się praktycznie z żadnymi sankcjami ze strony organów ścigania – dodaje.

Bilans działań prokuratury i policji

Forum Konsumentów przeprowadziło przegląd prowadzonych w ubiegłym i obecnym roku postępowań karnych dotyczących naruszenia przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Zapytania o informację publiczną skierowano do wszystkich jednostek prokuratury rejonowej oraz komend rejonowych policji. W efekcie powstał raport „Nabici w butelkę – państwo bezradne wobec nielegalnej reklamy piwa”.

– W ubiegłym roku do jednostek prokuratury skierowano zaledwie 32 zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa w postaci nielegalnej promocji i reklamy alkoholu. Ze złożonych zawiadomień umorzono 11 postępowań, a w 4 przypadkach odmówiono ich wszczęcia. W pozostałych 17 przypadkach postępowania trwają, ale żadne z nich nie zakończyło się skierowaniem aktu oskarżenia – czytamy w raporcie Forum Konsumentów. – W przypadku spraw prowadzonych z zawiadomień skierowanych do jednostek policji otrzymano informację jedynie o 3 sprawach, z których dwie umorzono, a w jednym przypadku odmówiono wszczęcia – informuje raport.

Nieliczne prowadzone postępowania co do zasady dotyczą nielegalnej promocji lub ekspozycji materiałów w punktach sprzedaży, a więc działań sklepów i sieci handlowych. W badanym czasie nie podjęto żadnego postępowania dotyczącego reklamy telewizyjnej lub wielkoformatowej reklamy outdoor, za którą odpowiadają producenci piwa.
– To właśnie tego rodzaju treści w największym stopniu docierają do odbiorców, w tym nieletnich – podkreśla raport.

Aktywność UOKiK oraz KCPU

Raport dzieli postępowanie karne dotyczące nielegalnej promocji i reklamy alkoholu, prowadzone przez jednostki prokuratury i policji, na dwie kategorie. Pierwszą z nich są te prowadzone w skutek zgłaszania naruszeń przez osoby fizyczne i organizacje pozarządowe, drugą –zawiadomienia skierowane przez instytucję publiczną, dysponującą do tego ustawowym upoważnieniem, czyli Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom (KCPU) oraz Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK).

– Co do zasady zawiadomienia kierowane przez KCPU i UOKiK są formułowane w bardziej fachowy sposób. Instytucje te częściej korzystają również ze środków odwoławczych, w sytuacji w której rozstrzygnięcie organu ścigania okazuje się być niesatysfakcjonujące – wskazuje raport, jednocześnie pozytywnie oceniając działania tych dwóch instytucji.

Co z piwem „0%”

Raport Forum Konsumentów zwraca również uwagę na kwestię piwa bezalkoholowego. Wartość segmentu piw bezalkoholowych osiągnęła 1,72 miliarda złotych w 2024 roku, co oznacza ponad dwunastokrotny wzrost w ciągu ostatniej dekady i 7,5 proc. udziału w całości rynku piwowarskiego – wskazuje publikacja, na podstawie informacji Związku Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego Browary Polskie (ich źródłem jest NielsenIQ).

– Promowanie piwa bezalkoholowego można postrzegać jako sposób na wprowadzenie młodych ludzi w zwyczaj konsumpcji alkoholu. Nieletni, sięgając po piwo bezalkoholowe, zaczynają postrzegać piwo jako integralny element życia towarzyskiego, zabawy, a nawet codziennego funkcjonowania – alarmuje raport Forum Konsumentów wskazując, że zgodnie z badaniem IBRIS z marca 2025 roku, z opinii i doświadczeń respondentów wynika, że produkty „0%” są łatwo dostępne dla dzieci i młodzieży – niemal 40 proc. było świadkiem sytuacji, w której nieletni kupowali lub spożywali napoje bezalkoholowe.
Raport przypomina apel Rzecznika Praw Dzieckazaniepokojonego tym, że produkty takie jak piwo czy wino bezalkoholowe, mogą być bez przeszkód nabywane i spożywane przez dzieci.

Trzeba zakazać promocji i reklam alkoholu

– Proponowane w ramach trwających prac legislacyjnych rozwiązanie dotyczące zaostrzenia kar za nielegalną promocję i reklamę alkoholu jest działaniem niewystarczającym. Można określić je mianem populizmu penalnego – zaostrzenia kar celem uzyskania społecznej akceptacji, które jednak nie będzie skutkowało rozwiązaniem systemowego problemu w postaci nielegalnej reklamy. Zaostrzenie kar nie jest rozwiązaniem wystarczającym, jeżeli obowiązujące przepisy ustawy nie skutkują wyrokami skazującymi. W związku z trwającymi obecnie pracami legislacyjnymi Forum Konsumentów jednoznacznie rekomenduje wprowadzenie pełnego zakazu publicznej reklamy i promocji alkoholu – podsumowuje raport.

JPO