Wojna pozwoliła zarobić firmom, ale inwestorzy nie docenili menedżerów z politycznego nadania.
Przez ostatnie cztery kwartały, zakończone we wrześniu 2023 r., notowane na GPW spółki kontrolowane przez państwo zarobiły łącznie 55 mld zł. Kiedy osiem lat temu Zjednoczona Prawica dochodziła do władzy, nie przekraczały 10 mld zł. Tak duży progres był przede wszystkim efektem bardzo korzystnych warunków rynkowych. Agresja Rosji na Ukrainę podbiła ceny surowców i wywindowała marże koncernów paliwowych, dzięki czemu zyski takich spółek jak Orlen czy Jastrzębska Spółka Węglowa urosły do rekordowych poziomów. Na przełomie lat 2022 i 2023 roczne zyski państwowych firm zbliżały się do 70 mld zł.
W ostatnich miesiącach fala rekordowych wyników już opada – w samym III kw. kontrolowane przez państwo spółki zarobiły niecałe 10 mld, o połowę mniej niż rok temu. Zysk spółek spoza branży finansowej skurczył się do 4 mld zł i był najniższy od końca 2020 r. Orlen, który już niemal nie przerabia rosyjskiej ropy i sygnalizuje spadek marż, zarobił niecałe 3,5 mld zł, najmniej od pierwszych trzech miesięcy 2020 r. Jedynie akcjonariusze zarządzanych przez państwo banków nie mają na co narzekać, bo PKO, Pekao i Alior miały w III kw. najwyższe zyski w historii.
Zyski to jedyna pozytywna miara zarządzania państwowymi spółkami za rządów Zjednoczonej Prawicy. Choć zarabiają dużo więcej, to ich wartość rynkowa na koniec września 2023 r., a więc bezpośrednio przed wyborami, była niższa niż osiem lat wcześniej, kiedy zmieniała się władza. Szesnaście spółek już wtedy kontrolowanych przez państwo (bez przejętego w 2017 r. Pekao) było wycenianych na 224 mld zł, a po ośmiu latach na 210 mld zł. Ich udział w wartości rynkowej wszystkich krajowych spółek giełdowych obniżył się z 40 proc. do 33 proc. O 40–50 proc. spadły też wskaźniki wyceny, podnoszące cenę akcji do zysków czy majątku spółki. Dlaczego? Jak uważają analitycy, to efekt przeświadczenia inwestorów, że głównym celem państwowych spółek jest dostarczanie korzyści głównemu akcjonariuszowi. Stąd skąpe dywidendy, przelewanie pieniędzy bezpośrednio do budżetu za pośrednictwem różnego rodzaju funduszy czy zaniżanie cen na stacjach benzynowych przed wyborami.
Z raportów lub szacunków wyników finansowych dotyczących III kw. 2023 r. opublikowanych przez spółki notowane na GPW wynika, że łączny zysk umownej grupy Skarbu Państwa wyniósł w tym okresie niecałe 10 mld zł. To rezultat podobny jak w poprzednim kwartale, ale też o połowę niższy niż przed rokiem.
Spadek łącznych zysków jest wynikiem pogorszenia rezultatów w grupie spółek z sektora niefinansowego. Po nadzwyczajnie udanym poprzednim roku obniżają się zyski Orlenu, największej krajowej firmy. Niecałe 3,5 mld zł zysku w III kw. to wynik najsłabszy od pierwszych trzech miesięcy 2022 r. Jeszcze w zeszłym roku spółce sprzyjały korzystne warunki rynkowe, umożliwiające naliczanie wysokich marż, dodatkowe zyski zapewniał przerób rosyjskiej ropy, a dodatkowo Orlen księgował nadzwyczajne zyski z tytułu przejęcia Lotosu i PGNiG. Efektem były zyski rzędu 15–16 mld zł w rekordowych pojedynczych kwartałach. Niższe niż w zeszłym roku ceny surowców sprawiają, że w znaczący sposób pogorszyły się wyniki spółek surowcowych, takich jak KGHM czy JSW. Specjalizujący się w produkcji miedzi KGHM miał w III kw. zysk netto o połowę niższy niż przed rokiem, a JSW, po zapłaceniu 1,6 mld zł daniny do budżetu z tytułu nadzwyczajnych zysków, zakończyła III kw. stratą, jak wynika z szacunków analityków. Około 4 mld zł łącznych zysków w tym okresie spółek niefinansowych to najsłabszy wynik od zakończenia pandemicznego 2020 r.
Inaczej jest w firmach finansowych zarządzanych przez państwo. Tutaj, tak samo jak w prywatnej części sektora, zyski rosną i znajdują się na rekordowym poziomie. W III kw. najlepsze w historii rezultaty opublikowały PKO BP, Pekao i Alior.
Prawdopodobnie publikowane właśnie sprawozdania finansowe są ostatnimi prezentowanymi przez menedżerów wybranych do zarzadzania spółkami pod kontrolą państwa przez obecny rząd. Można zatem ocenić w szerszej perspektywie, jaki był efekt ośmiu lat rządów Zjednoczonej Prawicy w państwowych spółkach.
Łączny zysk spółek Skarbu Państwa za 12 miesięcy to 55 mld zł
Na poziomie wyników wydaje się dobry – łączny zysk netto wypracowany przez giełdową cześć grupy Skarbu Państwa w ciągu ostatnich 12 miesięcy, za które spółki opublikowały wyniki, to ok. 55 mld zł. Kwota jest ponad pięciokrotnie wyższa niż na koniec III kw. 2015 r. Jednocześnie wartość rynkowa tych firm obniżyła się z 224 mld zł na koniec III kw. 2015 r. do 210 mld zł na koniec września 2023 r. Ich udział w kapitalizacji wszystkich krajowych spółek notowanych na GPW spadł w tym okresie z 40 do 33 proc.
Po dojściu do władzy Zjednoczonej Prawicy państwo przejęło kontrolę nad kilkoma giełdowymi spółkami. Najważniejszym zakupem było przejęcie kontroli w 2017 r. nad Pekao przez PFR i PZU. Ale upaństwowionych zostało także kilka firm budowlanych (Polimex Mostostal, Trakcja i Torpol), produkujące rury Ferrum, czy Kogeneracja, włączona do grupy PGE. Nie zostały one uwzględnione w wyliczeniach porównujących wartość rynkową. Część giełdowych aktywów Skarbu Państwa została też sprywatyzowana przy okazji połączenia Orlenu z Lotosem. Do innych akcjonariuszy trafiły aktywa odpowiadające za ok. 40 proc. zysków Lotosu, w tym 30 proc. udziałów w Rafinerii Gdańskiej, które kupiło Saudi Aramco.
W porównaniu ze stanem sprzed ośmiu lat inwestorzy dużo niżej wyceniają zyski i majątek państwowych spółek. Przeciętny wskaźnik Cena/Zysk dla tej grupy obniżył się w ciągu ośmiu lat o 40 proc., a cena akcji w odniesieniu do przypadającej na nią wartości księgowej spadła o połowę. Na koniec III kw. 2015 r. państwowe spółki były wyceniane mniej więcej tak samo jak cały rynek akcji, obecnie dyskonto wynosi przynajmniej kilkadziesiąt procent.
Inwestorzy nie docenili też sztandarowych projektów obecnego rządu, jak konsolidacja sektora paliwowego. Na koniec września wartość rynkowa Orlenu była niższa niż suma kapitalizacji spółek, które obecnie wchodzą w skład grupy kapitałowej, a wcześniej funkcjonowały samodzielnie. ©℗
/>
