Zakłady aktywności zawodowej, aby otrzymać pomoc finansową, mogą teraz wybrać jeden z trzech sposobów na wykazanie, że ich przychody zmniejszyły się z powodu epidemii.

Wśród zmian, które znalazły się w ustawie z 21 stycznia 2021 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 159, dalej: nowelizacja), są też takie, które są adresowane do pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne, a w szczególności do podmiotów mających status zakładu aktywności zawodowej (ZAZ).

Więcej czasu na wniosek

Instrumentem wsparcia skierowanym wprost do ZAZ jest rekompensata, która przysługuje mu w sytuacji, gdy epidemia znacząco obniżyła lub pozbawiła go przychodów z prowadzenia działalności wytwórczej lub usługowej. Środki z tego tytułu są wypłacane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON), a zasady określa art. 15a ustawy z 2 marca 2020 r., czyli tzw. specustawy covidowej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 159) i to właśnie treść tego przepisu została zmieniona przez art. 1 pkt 5 nowelizacji. Pierwsza ze zmian dotyczy zakresu rekompensaty, która dotychczas obejmowała tylko wynagrodzenie wypłacone niepełnosprawnemu pracownikowi. Natomiast nowe brzmienie art. 15a ust. 1 stanowi, że ZAZ może ubiegać się o rekompensatę poniesionych za dany miesiąc kosztów płacy osoby z dysfunkcją zdrowotną (a więc również należnych składek i podatków). Jednocześnie we wniosku o wypłacenie wsparcia zamiast wysokości wynagrodzeń trzeba podać kwotę kosztów płacy podlegających rekompensacie. Dodatkowo wskazano, że należy ona się proporcjonalnie w części, w jakiej pozostaje:
ikona lupy />
Tarcza 7.0 / Dziennik Gazeta Prawna
  • liczba dni przestoju w działalności ZAZ w miesiącu objętym wnioskiem do liczby dni tego miesiąca;
  • spadek przychodu z działalności w miesiącu objętym wnioskiem względem przychodu z analogicznego miesiąca 2019 r.;
  • spadek przychodu z działalności w miesiącu objętym wnioskiem w stosunku do średniomiesięcznego przychodu z czwartego kwartału 2019 r.
Zakład może dowolnie wybrać jeden z tych trzech sposobów ustalenia kwoty rekompensaty.
Do wniosku o pomoc finansową ZAZ musi dołączyć dodatkowe dokumenty i tu też nastąpiły zmiany. Poprzednio wymagane było dołączenie dokumentów potwierdzających wypłatę oraz wysokość poniesionych kosztów płacy, a także zestawienia przychodów z działalności za czwarty kwartał poprzedniego roku oraz kopii umów, które nie mogły być zrealizowane z powodu COVID-19.
Po zmianie przepisów potrzebne zaś będą:
  • dokumenty potwierdzające wysokość poniesionych kosztów płacy,
  • oświadczenie o liczbie dni przestoju w miesiącu objętym wnioskiem,
  • oświadczenie o wysokości przychodu osiągniętego w miesiącu objętym wnioskiem i analogicznym miesiącem 2019 r. albo o wysokości przychodu osiągniętego w miesiącu objętym wnioskiem i średniomiesięcznym przychodzie z czwartego kwartału 2019 r.
W każdym z oświadczeń musi znaleźć się klauzula o świadomości odpowiedzialności karnej za podawanie nieprawdziwych informacji. Z punktu widzenia ZAZ szczególnie istotna jest rezygnacja z konieczności przedstawiania niewykonanych umów, bo zakłady ich po prostu nie posiadają – głównie z uwagi na to, że duża część z nich jest podpisywana na bieżąco i wraz z wchodzeniem w życie kolejnych ograniczeń w gospodarce nie są one po prostu zawierane.
Ponadto art. 1 pkt 5 nowelizacji wydłuża czas, w jakim ZAZ może wnioskować o rekompensatę. Teraz, zgodnie z art. 15a ust. 5 specustawy, ma na to 30 dni od dnia wypłacenia pracownikom wynagrodzeń.
Te wszystkie zmiany związane z ubieganiem się o rekompensaty mają zastosowanie do wniosków złożonych po wejściu w życie nowelizacji, tj. od 26 stycznia br. Z kolei do spraw wszczętych i niezakończonych do tej daty będą stosowane dotychczasowe przepisy, o czym przesądza art. 23.

Zgoda jako decyzja

Następne zmiany dla pracodawców mających niepełnosprawnych pracowników znajdują się w art. 4 nowelizacji. Modyfikują one ustawę z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 426; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 159). Znowelizowany został m.in. art. 68gd, który określa szczególny tryb wykorzystywania pieniędzy na cele związane z przeciwdziałaniem COVID-19 z zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON) przez pracodawców mających status zakładu pracy chronionej lub – w przypadku ZAZ – z zakładowego funduszu aktywności (ZFA). Polega on na tym, że 20 proc. zgromadzonych na tych funduszach pieniędzy może być przeznaczonych np. na utrzymanie zagrożonych likwidacją miejsc pracy, wynagrodzenia i pomoc bytową dla pracowników oraz innych osób świadczących pracę, a także inne wydatki niezbędne do zapewnienia ciągłości zatrudnienia. Przy czym, aby było to możliwe, pracodawca musi najpierw złożyć wniosek i uzyskać zgodę prezesa PFRON, niestety do tej pory przepisy nie wskazywały, jaką ta akceptacja ma mieć formę. Obecnie, na mocy znowelizowanego art. 68gd, zgoda ma być wydawana w formie decyzji przez prezesa funduszu. Pracodawca niezadowolony z rozstrzygnięcia będzie mógł skorzystać z procedury odwoławczej i złożyć wniosek do PFRON o ponowne rozpatrzenie sprawy albo bezpośrednio skargę do sądu. Doprecyzowano też, że gdy nie wystąpi w ogóle o zgodę lub otrzyma decyzję odmowną, to będzie musiał zwrócić pieniądze na konto ZFRON lub ZFA, a także zapłacić karę finansową.
Ponadto, zgodnie z przepisami przejściowymi zawartymi w art. 32 nowelizacji, w sprawach o udzielenie zgody, które zostały wszczęte, ale nie zakończyły się przed jej wejściem w życie, zgoda nie będzie miała formy decyzji (która to będzie obowiązywać w stosunku do wniosków składanych po tej dacie).

Pomoc publiczna

Znowelizowany został też art. 68ge ustawy o rehabilitacji. Stanowi on odstępstwo od wynikającej z prawa unijnego generalnej reguły, że pomoc publiczna nie może być przyznawana podmiotom znajdującym się w trudnej sytuacji ekonomicznej. Ze względu na epidemię przyjęto bowiem, że pomoc publiczna przewidziana w ustawie o rehabilitacji – w tym m.in. dofinansowania do wynagrodzeń czy zwrot kosztów dostosowania miejsca pracy do potrzeb niepełnosprawnego pracownika – może być udzielana pracodawcom w trudnej sytuacji ekonomicznej jako pomoc publiczna mająca na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce, o której mowa w sekcji 3.1 komunikatu Komisji – Tymczasowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii COVID-19 (2020/C 91 I/01). Przy czym postawiony został warunek, że na tej podstawie pomoc może być udzielana do 31 grudnia 2020 r. W nowym brzmieniu art. 68ge ww. data graniczna została usunięta, co w praktyce oznacza, że pomoc publiczna będzie przyznawana w sposób w nim opisany tak długo, jak będzie na to pozwalał komunikat Komisji.
Wreszcie do ustawy o rehabilitacji dodany został nowy art. 68gh, na mocy którego w 2021 r. samorząd województwa, który dofinansowuje działalność ZAZ z pieniędzy pochodzących z PFRON (dzielonych według specjalnego algorytmu), zaoszczędzone środki otrzymane na realizację innych zadań lub własne będzie mógł przekazać jako dodatkowe wsparcie na pokrycie kosztów funkcjonowania zakładów.
Centra integracji społecznej
W art. 1 pkt 6 nowelizacji znalazły się zmiany związane z funkcjonowaniem centrów integracji społecznej (CIS). Za udział w zajęciach CIS ich uczestnikom przysługuje prawo do świadczenia integracyjnego (w wysokości zasiłku dla bezrobotnych). Do tej pory było tak, że w przypadku zawieszenia działalności centrum przez wojewodę z powodu COVID-19 uczestnik zajęć zachowywał świadczenie w pełnej wysokości. Od 26 stycznia br. tak samo będzie w momencie, gdy trafi na izolację w warunkach domowych po zakażeniu koronawirusem albo będzie poddany obowiązkowej kwarantannie – za dni nieobecności świadczenie nie będzie obniżane. Dodatkowo, jeśli zawieszenie zajęć będzie trwać łącznie dłużej niż trzy miesiące, kierownik CIS będzie mógł przedłużyć okres uczestnictwa (standardowo wynosi on 12 miesięcy) o ten okres. Co więcej, gdy wstrzymanie działalności CIS miało miejsce przed wejściem w życie nowelizacji, to tamten czas również będzie wliczony do okresu zawieszenia zajęć uprawniającego do przedłużenia okresu uczestnictwa i wypłaty świadczenia integracyjnego.