Dywidenda to forma dochodu z kapitału. Dywidendę uzyskują posiadacze akcji przedsiębiorstwa zorganizowanego w formie spółki akcyjnej, a także właściciele spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – jako formę udziału w jej zyskach (związaną z udziałami, a nie akcjami). Zasady wypłaty dywidendy uregulowane są w statucie konkretnej spółki, ale muszą być zgodne z regulacjami ustalonymi w ustawie – Kodeks spółek handlowych. O proporcjach podziału zysku na część niepodlegającą podziałowi i część przeznaczoną na wypłaty dywidend decyduje walne zgromadzenie akcjonariuszy lub zgromadzenie wspólników po zatwierdzeniu bilansu spółki.

Dywidenda w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
Co do zasady, wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością mają równe prawa i obowiązki w spółce – chyba że umowa spółki przewiduje inaczej, bowiem można w niej ustalić, że z częścią udziałów wiążą się przywileje. Gdy umowa spółki przewiduje udziały o szczególnych uprawnieniach, uprawnienia te powinny być w umowie określone (udziały uprzywilejowane).
Uprzywilejowanie może dotyczyć w szczególności prawa głosu, prawa do dywidendy lub sposobu uczestniczenia w podziale majątku w przypadku likwidacji spółki. Na udział uprzywilejowany w zakresie dywidendy można przyznać uprawnionemu dywidendę, która przewyższa nie więcej niż o połowę dywidendę przysługującą udziałom nieuprzywilejowanym (dywidenda uprzywilejowana). Udziały uprzywilejowane w zakresie dywidendy nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi udziałami, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
Umowa spółki może też upoważniać zarząd do wypłaty wspólnikom zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy za rok obrotowy. By jednak była możliwa wypłata takiej zaliczki, musi być spełnionych wiele warunków. Poza oczywistym – spółka musi posiadać środki wystarczające na wypłatę, spółka powinna wypracować zysk także za poprzedni rok obrotowy i powinien on być wykazany w sprawozdaniu finansowym. Zaliczka może stanowić najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca poprzedniego roku obrotowego, powiększonego o kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd, oraz pomniejszonego o niepokryte straty i udziały własne.
Jeżeli umowa spółki przyznaje prawo do dywidendy uprzywilejowanej niewypłaconej w latach poprzednich, powinna określać najwyższą liczbę lat, za które dywidenda może być wypłacona z zysku w następnych latach. Okres ten nie może jednak przekraczać pięciu lat.



Dywidenda w spółce akcyjnej
Prawo do dywidendy za dany rok obrotowy mają akcjonariusze, którym przysługiwały akcje w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku. Statut może upoważnić walne zgromadzenie do określenia dnia, według którego ustala się listę akcjonariuszy uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy (dzień dywidendy).

Kwota przeznaczona do podziału między akcjonariuszy nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy. Może on być ewentualnie powiększony o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone na wypłatę dywidendy. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, akcje własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub statutem powinny być przeznaczone z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe.
Posiadacze akcji uprzywilejowanych, które zgodnie ze statutem spółki uprawniają do wypłaty dywidendy na szczególnych zasadach, mogą uzyskać dywidendę, która przewyższa nie więcej niż o połowę dywidendę przeznaczoną do wypłaty akcjonariuszom uprawnionym z akcji nieuprzywilejowanych. Akcje uprzywilejowane w zakresie dywidendy nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi akcjami.
Statut spółki akcyjnej może upoważnić zarząd do wypłaty akcjonariuszom zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy na koniec roku obrotowego, jeżeli spółka posiada środki wystarczające na wypłatę. Wypłata zaliczki wymaga zgody rady nadzorczej. Zaliczki wypłaca się na takich samych zasadach jak pełną dywidendę, a więc rozdziela według wszystkich uprawnionych zgodnie do liczby posiadanych akcji.
Warunkiem, który musi być spełniony, by można było wypłacić zaliczkę na poczet przewidywanej dywidendy, jest, by zatwierdzone sprawozdanie finansowe za poprzedni rok obrotowy wykazało zysk. Zaliczka może stanowić najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca poprzedniego roku obrotowego, wykazanego w tym sprawozdaniu finansowym, zbadanym przez biegłego rewidenta, powiększonego o kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd, oraz pomniejszonego o niepokryte straty i akcje własne.
O planowanej wypłacie zaliczek zarząd musi poinformować akcjonariuszy co najmniej na cztery tygodnie przed rozpoczęciem wypłat. W informacji musi podać: dzień, na który zostało sporządzone sprawozdanie finansowe, wysokość kwoty przeznaczonej do wypłaty, a także dzień, według którego ustala się uprawnionych do zaliczek. Dzień ten powinien przypadać w okresie siedmiu dni przed dniem rozpoczęcia wypłat.
W spółce publicznej (notowanej na giełdzie papierów wartościowych) dzień dywidendy oraz termin wypłaty dywidendy ustala zwyczajne walne zgromadzenie spółki. Dzień dywidendy może być wyznaczony na dzień powzięcia uchwały albo w okresie kolejnych trzech miesięcy, licząc od tego dnia.




WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Umowa spółki może upoważniać zgromadzenie wspólników do określenia dnia, według którego ustala się listę wspólników uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy (dzień dywidendy). Dzień dywidendy wyznacza się w ciągu dwóch miesięcy od dnia powzięcia uchwały o jej wypłacie.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Dzień dywidendy nie może być wyznaczony później niż w terminie dwóch miesięcy, licząc od dnia powzięcia uchwały o wypłacie dywidendy. Uchwałę o przesunięciu dnia dywidendy podejmuje się na zwyczajnym walnym zgromadzeniu.

Zbigniew Biskupski

Podstawa prawna
* Art. 174–197 i 301–349 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037 z późn. zm.).