Świadczenia w drodze wyjątku przyznawane są w kwocie najniższej emerytury oraz podlegają podwyższeniu do kwoty najniższego świadczenia w terminach waloryzacji emerytur i rent.
Przyznanie świadczenia w drodze jest możliwe, jeżeli wnioskodawca jest lub był osobą ubezpieczoną lub jest członkiem rodziny pozostałym po ubezpieczonym, nie spełnia warunków ustawowych do uzyskania świadczeń wskutek szczególnych okoliczności, ne może podjąć pracy ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek i nie ma niezbędnych środków utrzymania.
Świadczenie przysługuje tylko jeśli wszystkie te przesłanki zostaną spełnione.
W przypadku przyznawania przez ZUS emerytur w drodze wyjątku prezes ZUS cieszy się sporą autonomią, a jego decyzje mają charakter uznaniowy. Teoretycznie może zdarzyć się sytuacja, w której dana osoba spełnia wszystkie warunki, ale świadczenia nie otrzyma.