Separacja oznacza rozłączenie, rozdzielenie. W małżeństwie jest to rozdział od stołu i łoża, co oznacza, że między małżonkami ustaje współżycie, uchylona zostaje wspólność majątkowa, ale żaden z nich nie ma prawa wstępować w nowy związek. Przez separację nie następuje bowiem rozwiązanie małżeństwa.
Do separacji może dojść tylko wtedy, gdy między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia. Może jej żądać każdy z małżonków, a orzeka ją sąd.
Nie jest możliwe orzeczenie separacji mimo zupełnego rozkładu pożycia, jeżeli wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci albo gdy z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Separacja nie rozwiązuje małżeństwa. Ale może być tak, że jeden z małżonków chce rozwodu, a drugiemu wystarcza separacja. Nie ma wtedy zgodnego wniosku stron. Gdy tak się dzieje, a żądanie separacji jest uzasadnione, sąd orzeka separację. W przeciwnym razie sąd orzeka rozwód.
Orzekając separację na zgodny wniosek małżonków, sąd nie orzeka o winie rozkładu pożycia. Oznacza to, że żaden z małżonków nie ponosi winy. Orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej.
W wyroku orzekającym separację sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków obowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień.
Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe. Orzekając o wspólnym mieszkaniu, sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej.
Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym separację podzielić majątek wspólny, jeżeli nie spowoduje to nadmiernej zwłoki w postępowaniu.
Przy separacji małżonkowie powinni sobie wzajemnie pomagać, a przede wszystkim istnieje obowiązek dostarczania środków utrzymania przez jednego z małżonków pozostających w separacji drugiemu, jeśli sytuacja tego wymaga.
Sąd może znieść separację. Potrzebne jest do tego zgodne żądanie małżonków. Sąd rozstrzyga też wtedy o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem.
WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Jeśli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, do orzeczenia przez sąd separacji wystarczy ich zgodny wniosek.
WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć nowego małżeństwa. Jeśli to zrobi, dopuści się przestępstwa bigamii.
Podstawa prawna
* Art. 57, 58, 60 i 611–616 (uwzględniając, że art. 615 został uchylony) ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. nr 9, poz. 59 z późn. zm.).