Jest kilka opłat produktowych, a każdą z nich rozlicza się na podstawie innych przepisów. Na swoistych zasadach rozliczają się wprowadzający produkty w opakowaniach. Inaczej przepisy dotyczą wprowadzających na rynek baterie i akumulatory, a jeszcze inaczej tych, którzy zajmują się olejami, smarami czy oponami. Odrębne regulacje dotyczą też wprowadzających sprzęt elektryczny i elektroniczny. Dla większości jednak taki sam jest termin na złożenie sprawozdania i wnoszenia opłaty produktowej: 15 marca. Wyjątkiem jest opłata produktowa za oleje, smary i opony, którą wnosi się do 31 marca.

W przepisach łatwo się pogubić, ale na szczęście jest możliwość rozliczenia się za pośrednictwem organizacji odzysku, w przypadku baterii i akumulatorów – poprzez podmiot pośredniczący, w przypadku zaś wprowadzania produktów w opakowaniach wielomateriałowych lub środków niebezpiecznych w opakowaniach – przez przystąpienie do porozumienia organizacji samorządu gospodarczego z marszałkiem województwa.
Przypominamy, że w przypadku wyboru rozliczenia z pomocą organizacji jest obowiązek zawarcia z nią umowy w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Organizacja (za określoną opłatą) przejmuje wówczas obowiązki odzysku i recyklingu, które nie jest prosto wypełnić we własnym zakresie, a niekiedy jest to wręcz niemożliwe. Jeśli podmiot podpisał umowę z organizacją, to zajmuje się ona również sprawozdawczością przedsiębiorcy.
Warto jednak pamiętać, że w przypadku otwarcia likwidacji lub upadłości organizacji odzysku obowiązki wracają do przedsiębiorcy, i to od początku roku.
Pozostaje pewna grupa firm, która daną opłatę musi wnieść incydentalnie (i umowy z żadną organizacją nie podpisała) czy np. dopiero rozpoczęła działalność (i nawet nie zdawała sobie sprawy, ze swoich obowiązków). W takich sytuacjach opłatę trzeba policzyć samodzielnie i wnieść ją na konto odpowiedniego urzędu marszałkowskiego. I z myślą przede wszystkich o takich podmiotach przygotowaliśmy tę część poradnika.

za opakowania

Przedsiębiorca wprowadzający na rynek produkty w opakowaniach ma obowiązek zapewnić odzysk i recykling określonej ilości opakowań. Jeżeli nie osiągnie wymaganych poziomów, to uiszcza opłatę produktową.
Kto ma obowiązek
Obowiązek rozliczania się z opłaty produktowej za opakowania wprowadzane wraz z produktami mają m.in.:
  • producent wprowadzający produkty w opakowaniach po raz pierwszy do obrotu na terytorium Polski,
  • importujący i dokonujący wewnątrzwspólnotowego nabycia produktów w opakowaniach,
  • wprowadzający do obrotu produkty w opakowaniach pod własnym oznaczeniem, których wytworzenie zlecił innemu przedsiębiorcy,
  • pakujący produkty wytworzone przez innego przedsiębiorcę i wprowadzający je do obrotu,
  • prowadzący jednostkę lub jednostki handlu detalicznego o powierzchni handlowej powyżej 500 mkw., sprzedający produkty tam pakowane,
  • prowadzący więcej niż jedną jednostkę handlu detalicznego o łącznej powierzchni handlowej powyżej 5000 mkw., sprzedający produkty tam pakowane.
Trzy składowe w jednym
Zasady wyliczania opłaty produktowej określa załącznik nr 2 do ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (dalej: u.g.o.). W praktyce jest to dość skomplikowane i lepiej pozostawić wyliczenie fachowcom, zwłaszcza gdy ktoś rozlicza się już kolejny rok. Osiągnięty poziom odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych w danym roku kalendarzowym stanowi bowiem wówczas procentową wartość ilorazu masy odpadów opakowaniowych poddanych odpowiednio odzyskowi lub recyklingowi w tym roku oraz masy wprowadzonych do obrotu opakowań w poprzednim roku kalendarzowym. Trzeba więc znać wartości z dwóch lat i podstawiać je do odpowiednich wzorów. Nie będziemy ich tu przytaczać, bo objaśnienia zajęłyby wiele miejsca.
Jednak jeśli podmiot rozlicza się po raz pierwszy, jest nieco prościej i krócej – i taki przykład dziś pokazujemy. Wówczas przedsiębiorca oblicza poziom odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych za dany rok w stosunku do masy opakowań wprowadzonych przez siebie do obrotu w tym samym roku.
Stawki opłat określa rozporządzenie ministra środowiska z 16 grudnia 2014 r. w sprawie stawek opłat produktowych dla poszczególnych rodzajów opakowań (Dz.U. z 2014 r. poz. 1972). Poziomy odzysku i recyklingu można znaleźć w załączniku nr 1 do u.g.o.
Uwaga! Nawet przy najprostszym wyliczeniu przedsiębiorca, o ile nie wykonał wystarczająco obowiązku odzysku i recyklingu, płaci praktycznie nie jedną, a trzy opłaty, które się sumuje. Oblicza się bowiem opłaty za: 1) poziom recyklingu konkretnego rodzaju opakowań, 2) łączny poziom recyklingu i 3) łączny poziom odzysku.

Przykład 1

Za brak odzysku i recyklingu
Firma, która rozpoczęła działalność w ubiegłym roku, wprowadziła do obrotu w 2020 r. wyprodukowane przez siebie towary w opakowaniach plastikowych ze skomplikowanymi nadrukami. Waga opakowań to 1000 kg, a ich wartość netto 100 tys. zł. Przedsiębiorca nie zrealizował w ogóle odzysku ani recyklingu, nie miał też podpisanej umowy z organizacją odzysku. Jednostkowy poziom recyklingu dla tworzyw sztucznych zgodnie z obecnymi wymogami wynosi 23,5 proc., a stawka opłaty produktowej 2,70 zł/kg. Wymagany recykling łączny opakowań wynosi 56 proc., a wymagany odzysk łączny opakowań – 61 proc.
Krok 1. Obliczamy pierwszą składową – opłatę za recykling danego rodzaju opakowań (Chodzi o tzw. recykling jednostkowy – w tym wypadku opakowań z tworzyw sztucznych):
1000 kg x 23,5 proc. x 2,70 zł/kg = 634,50 zł
Krok 2. Obliczamy opłatę za łączny poziom recyklingu opakowań
Ponieważ przedsiębiorca wprowadził w 2020 r. tylko jeden rodzaj opakowań, łączny poziom recyklingu liczymy od tej samej masy:
1000 kg x 56 proc. x 2,70 zł/kg = 1512 zł
Krok 3. Obliczamy opłatę za łączny poziom odzysku opakowań
W opisywanym przypadku liczymy go także od tej samej masy:
1000 kg x 61 proc. x 2,70 zł/kg = 1647 zł
Krok 4. Sumujemy trzy opłaty
Łącznie za nieosiągnięcie w 2020 r. wymaganego poziomu odzysku i recyklingu przedsiębiorca ma do wniesienia opłatę produktową w wysokości:
634,50 zł + 1512 zł + 1647 zł = 3793,50 zł
Przedsiębiorca musi zapłacić (po zaokrągleniu do pełnych złotych) 3794 zł.
Do kiedy i gdzie
Roczne sprawozdanie o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami za 2020 r. składa się do 15 arca 2021 r. W tym samym terminie uiszcza się opłatę produktową na odpowiednie konto urzędu marszałkowskiego. Właściwy jest ten ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania wprowadzającego.
Odpowiednią kwotę na konto urzędu musi też uiścić podmiot, który nie zlecił organizacji odzysku prowadzenia kampanii edukacyjnych ani sam nie wywiązał się z tego obowiązku.

Przykład 2

Za publiczne kampanie edukacyjne
Ten sam przedsiębiorca co w przykładzie 1 nie podjął w ubiegłym roku żadnej kampanii edukacyjnej. Musiał więc odpowiednią kwotę przekazać do urzędu marszałkowskiego. Powinien to zrobić za 2020 r. do końca grudnia 2020 r.
Skoro wartość opakowań to 100 tys. zł, a na prowadzenie kampanii należy przeznaczyć 2 proc. wartości netto opakowań, to opłata na ten cel wyniesie:
100 000 x 2 proc. = 2000 zł
Taką kwotę należy wpłacić do urzędu marszałkowskiego.
Kiedy się nie stosuje
Przepisów ustawy dotyczących uzyskania wymaganych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych oraz m.in. obowiązku prowadzenia publicznych kampanii edukacyjnych nie stosuje się do firm, które w danym roku kalendarzowym wprowadziły do obrotu produkty w opakowaniach o łącznej masie opakowań nieprzekraczającej 1 tony. Trzeba jednak wiedzieć, że dzieje się to w ramach pomocy de minimis. Kwotę pomocy de minimis oblicza się podobnie jak opłatę produktową, ale stosując maksymalną stawkę opłaty produktowej dla opakowań (4,50 zł/kg), oraz za kampanie edukacyjne – 2 proc. wartości netto opakowań wprowadzonych do obrotu. Nierzadko bywa ona wyższa od opłaty produktowej.
Dlatego czasem (zwłaszcza gdy ktoś wykorzystuje wsparcie de minimis w inny sposób i chciałby uniknąć przekroczenia limitów) warto rozważyć, czy jest to opcja opłacalna.
Jeżeli ktoś uzna mimo wszystko, że chce skorzystać z ulgi, to musi przedłożyć marszałkowi województwa odpowiednie dokumenty (zgodnie z informacjami zamieszczonymi na stronach urzędów), w nieprzekraczalnym terminie do 15 marca br. Urzędy wymieniają tu:
  • zaświadczenia o udzielonej pomocy de minimis w bieżącym roku oraz w dwóch poprzednich latach lub oświadczenia o otrzymanej bądź nie wielkości pomocy de minimis w tym czasie,
  • formularz informacji wymagany przy ubieganiu się o pomoc de minimis,
  • pismo informujące o poszczególnych rodzajach i masach opakowań wprowadzonych wraz z produktami w roku sprawozdawczym (jak do opłaty produktowej) oraz o wysokości naliczonej opłaty na publiczne kampanie edukacyjne za rok sprawozdawczy.
Uwaga! Skorzystanie z pomocy de minimis nie zwalnia przedsiębiorcy z innego obowiązku – a mianowicie złożenia sprawozdania rocznego o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami. Sprawozdanie składa się za pośrednictwem Bazy Danych o Odpadach (BDO).
Obowiązku uzyskania wymaganych poziomów odzysku i recyklingu opakowań nie stosuje się też do przedsiębiorców co do opakowań, w których w danym roku kalendarzowym wprowadzili produkty do obrotu, a następnie w tym samym roku kalendarzowym dokonali eksportu lub wewnątrzwspólnotowej dostawy tych opakowań bez produktów lub wraz z produktami.

za baterie i akumulatory

Także na przedsiębiorców wprowadzających do obrotu baterie i akumulatory nałożono obowiązek zbierania, przetwarzania, recyklingu i unieszkodliwiania tych zużytych produktów.
Wykonanie rozliczeń można zlecić podmiotowi pośredniczącemu (obowiązuje umowa pisemna) lub zrobić to samodzielnie. To wiąże się m.in. z obowiązkiem prowadzenia publicznych kampanii edukacyjnych i osiągania wymaganych poziomów zbierania. Gdy przedsiębiorca nie wykonał tych powinności, musi wnieść stosowne opłaty na konto urzędu marszałkowskiego.
Należy pamiętać, że odpowiedzialność za prawidłową realizację umowy przez podmiot pośredniczący spoczywa na wprowadzającym baterie lub akumulatory. Opłaty za 2020 r. wnosi się na konto urzędu marszałkowskiego do 15 marca 2021 r., a sprawozdania z bateryjno-akumulatorowych obowiązków – w tym samym terminie za pośrednictwem BDO.
Dla wprowadzających baterie lub akumulatory przewidziano także zwolnienia zależne od masy wprowadzonych baterii i akumulatorów w danym roku kalendarzowym (w ramach pomocy de minimis). Stawka opłaty produktowej za 1 kg dla zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów przenośnych wynosi 9 zł, a obowiązujący poziom ich zbierania – 45 proc.
Stawka opłaty na publiczne kampanie edukacyjne wynosi 0,03 zł za kilogram wprowadzonych do obrotu baterii lub akumulatorów. Jeżeli wysokość środków na ten cel nie przekracza 10 zł, to firma z działań edukacyjnych jest zwolniona.
Uwaga! Sprzedawca detaliczny baterii samochodowych kwasowo-ołowiowych i akumulatorów samochodowych kwasowo-ołowiowych (czyli pobierający przy zakupie opłatę depozytową w wysokości 30 zł lub otrzymujący w zamian za nowe zużyte urządzenie) składa do 15 marca marszałkowi województwa (ale nie przez BDO) sprawozdanie o wysokości pobranej opłaty depozytowej i przekazanej nieodebranej opłaty depozytowej. Nieodebraną wpłaca na rachunek urzędu marszałkowskiego.

Przykład 3

Za baterie
Przedsiębiorca w 2020 r. wprowadził na rynek 500 kg baterii przenośnych. Zebrał i przekazał do recyklingu z własnego zakładu pracy 30 kg zużytych baterii przenośnych. Wymagany w 2020 r. poziom zbierania określony w rozporządzeniu ministra środowiska z 3 grudnia 2009 r. w sprawie rocznych poziomów zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów przenośnych (Dz.U. poz. 1671) wynosi 45 proc.
500 kg x 45 proc. = 225 kg
I tyle powinien zebrać przedsiębiorca. Ponieważ zebrał mniej, za różnicę musi uiścić opłatę. Wyliczamy brakującą ilość:
225 kg – 30 kg = 195 kg
Stawka opłaty produktowej za baterie przenośne w 2020 r. wynosi 9 zł/kg wg rozporządzenia ministra środowiska z 3 grudnia 2009 r. w sprawie stawki opłaty produktowej (Dz.U. poz. 1672). A zatem za 195 kg trzeba zapłacić:
195 kg x 9 zł/kg = 1755 zł
Taką kwotę przedsiębiorca będzie musiał uiścić na konto urzędu marszałkowskiego. Dodatkowo wniesie opłatę na kampanie edukacyjne od wszystkich wprowadzonych do obrotu baterii. Wylicza ją następująco:
500 kg x 0,03 zł/kg = 15 zł
Ponieważ wyliczona kwota za kampanie przekracza 10 zł, ją także będzie musiał wpłacić na konto urzędu marszałkowskiego.

za zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny

Opłaty produktowej nie unikną też m.in. wprowadzający sprzęt elektryczny i elektroniczny. Ponieważ obowiązki związane z wprowadzaniem i rozliczaniem się z tej grupy produktów są bardzo liczne i skomplikowane, to zazwyczaj zobowiązane podmioty korzystają z pomocy organizacji odzysku sprzętu.
Kto jest wprowadzający
Zgodnie z art. 4 pkt 20 ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (dalej: u.z.s.) jest nim osoba fizyczna, prawna czy jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która:
  • ma siedzibę w Polsce i produkuje sprzęt pod własną nazwą lub znakiem towarowym lub wprowadza do obrotu w kraju pod własną nazwą (znakiem) sprzęt zaprojektowany lub wyprodukowany dla niego,
  • ma siedzibę w Polsce i pod własną nazwą (znakiem) odsprzedaje w kraju sprzęt wytworzony przez inne podmioty,
  • ma siedzibę w Polsce i wprowadza do obrotu sprzęt z Unii Europejskiej lub innych krajów.
Podmioty te, o ile nie podpisały umów z organizacją, muszą dokonać rozliczeń za pomocą BDO i wnieść opłatę na konto urzędu marszałkowskiego. Należy to zrobić do 15 marca za rok poprzedni.
Tabela 1. Aktualne stawki opłat produktowych
Rodzaje opakowań (jednostkowych, transportowych i zbiorczych) Jednostkowa stawka w zł za 1 kg
opakowania z tworzyw sztucznych 2,70
opakowania z aluminium 1,40
opakowania ze stali, w tym z blachy stalowej 0,80
opakowania z papieru i tektury 0,70
opakowania ze szkła 0,30
opakowania z drewna 0,30
opakowania wielomateriałowe 1,70
pozostałe opakowania 1,00
Tabela 2. Aktualne poziomy odzysku i recyklingu dla poszczególnych rodzajów opakowań ©℗
Odpady opakowaniowe powstałe z: Poziom w proc.*
Odzysk Recykling**
opakowań razem (wymienionych poniżej) 61 56
opakowań z tworzyw sztucznych 23,5
opakowań z aluminium 51
opakowań ze stali, w tym z blachy stalowej, oraz z pozostałych metali 51
opakowań z papieru i tektury 61
opakowań ze szkła 61
opakowań z drewna 16
opakowań wielomateriałowych poziom określony zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 25 ust. 4 u.g.o.
pozostałych opakowań
* Oprócz mających bezpośredni styk z produktami leczniczymi.
** Inaczej liczy się dla opakowań po środkach niebezpiecznych i ochrony roślin.
Zawartość sprawozdania
Sprawozdanie powinno zawierać informacje o liczbie i masie sprzętu wprowadzonego do obrotu w kraju, z podziałem na grupy i rodzaje sprzętu, oraz o osiągniętych poziomach zbierania, odzysku i recyklingu zużytego sprzętu. Powinno też zawierać odrębnie dla poszczególnych grup sprzętu informacje o wysokości należnej opłaty produktowej. Minimalne poziomy zbierania określa rozporządzenie ministra środowiska z 21 lipca 2017 r. w sprawie minimalnych rocznych poziomów zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (Dz.U. poz. 1499), a minimalne poziomy odzysku oraz przygotowania do ponownego użycia i recyklingu zużytego sprzętu – art. 21 u.z.s.
Jeśli chodzi o opłatę produktową, to oblicza się ją oddzielnie dla każdej grupy sprzętu w przypadku nieosiągnięcia wymaganego poziomu zbierania, odzysku i przygotowania do ponownego użycia i recyklingu. Nie wnosi się jej, jeśli za daną grupę sprzętu nie przekracza 50 zł. Sposoby obliczania minimalnych poziomów odpowiednio zbierania, odzysku lub przygotowania do ponownego użycia określają odpowiednio załączniki nr 3 i 4 i do u.z.s.
Również w przypadku sprzętu są możliwe zwolnienia w ramach pomocy de minimis.
Ponadto wprowadzający sprzęt przeznaczają na publiczne kampanie informacyjne 0,1 proc. przychodów netto z tytułu wprowadzania do obrotu sprzętu osiągniętych w poprzednim roku kalendarzowym. Jeśli nie prowadzą kampanii, to tę kwotę wpłacają na konto urzędu marszałkowskiego.
Za torby foliowe: opłata recyklingowa
  • Przypominamy, że samodzielnie składa się też do 15 marca poprzez BDO roczne sprawozdanie z informacją o liczbie nabytych i wydanych w punktach handlowych toreb z tworzywa sztucznego. Dotyczy to tych firm, które oferują takie opakowania w prowadzonych przez siebie punktach handlu hurtowego lub detalicznego i są zobowiązane do pobierania za nie opłaty recyklingowej. Kwestie opłat za torby foliowe reguluje ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi – ta sama, na podstawie której przedsiębiorcy rozliczają się za wprowadzone z produktami opakowania.
  • Akurat tej opłaty nie uiszcza się w terminie marcowym – robi się to raz na kwartał – do 15. dnia miesiąca następującego po kwartale na rachunek urzędu marszałkowskiego. Termin opłaty za pierwszy kwartał upływa więc 15 kwietnia 2021 r.
  • Wysokość opłaty. W tym przypadku wyliczenie opłaty nie jest trudne. Mnoży się bowiem liczbę toreb przez 20 groszy (czyli obecną stawkę) i w ten sposób wylicza opłatę.
  • Ewidencja. Ponadto przedsiębiorca ma też obowiązek prowadzić ewidencję liczby nabytych, wydanych lekkich i pozostałych toreb foliowych i przechowywać ją przez pięć lat, licząc od końca roku kalendarzowego, którego opłata i informacje dotyczą.
  • Opłaty recyklingowej nie pobiera się od nabywającego bardzo lekką torbę (tzw. zrywkę), w którą pakuje się żywność.

Przykład

Kwartalne podliczenie w sklepie
Właściciel sklepu sprzedał w ciągu I kwartału 2021 r. 3000 toreb foliowych. Musi za nie uiścić opłatę recyklingową. Oblicza ją następująco:
3000 szt. x 0,20 zł/szt. = 600 zł
Przedsiębiorca za I kwartał 2021 r. musi uiścić 600 zł opłaty recyklingowej.