Dział prawa finansowego regulujący obrót z zagranicą oraz w kraju papierami wartościowymi i innymi dokumentami pełniącymi funkcję środka płatniczego, wystawionymi w walutach obcych (dewizy), a także działalność gospodarczą w zakresie kupna i sprzedaży tych wartości oraz pośrednictwa w ich kupnie i sprzedaży.
Przepisy prawa dewizowego mają charakter reglamentacyjny. Normują uprawnienia i obowiązki uczestników obrotu dewizowego. Zakres uprawnień i obowiązków zależy od rodzaju podmiotu dokonującego obrotu. Są dwie grupy podmiotów: rezydenci i nierezydenci. Podział oparty jest na kryterium miejsca zamieszkania/siedziby w kraju i poza nim. Specjalną podgrupę tworzą nierezydenci z tzw. krajów trzecich, tj. z krajów niebędących państwami członkowskimi Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego (do którego należą m.in. Norwegia i Szwajcaria) oraz nienależących do OECD – Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. Większość ograniczeń jest związanych z dokonywaniem czynności obrotu dewizowego z nierezydentami z krajów trzecich.
Obrót dewizowy
Obrotem dewizowym z zagranicą jest:
* zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, powodującej lub mogącej powodować dokonywanie między rezydentem lub nierezydentem rozliczeń pieniężnych lub przeniesienie między rezydentem lub nierezydentem własności wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych,
* zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować przeniesienie między rezydentami rzeczy lub praw, których nabycie nastąpiło w obrocie dewizowym z zagranicą,
* dokonywanie wywozu, przekazywanie oraz wysyłanie za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, a także dokonywanie ich przywozu, przekazywanie oraz nadsyłanie z zagranicy do kraju.
Odstępstwa i ograniczenia
Odstępstwa od ograniczeń przewidzianych przez prawo dewizowe wymagają ogólnego lub indywidualnego zezwolenia dewizowego. Ogólne zezwolenia dewizowe wydawane są w drodze rozporządzenia przez Ministra Finansów. Indywidualne zezwolenia udzielane są przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego.
Przykładowe ograniczenia wprowadzone przez prawo dewizowe to:
* zakaz wywozu lub wysyłania za granicę złota dewizowego lub platyny dewizowej, z wyjątkiem przywiezionych uprzednio i zgłoszonych przez nierezydentów,
* zakaz wywozu lub wysyłania za granicę krajowych lub zagranicznych środków płatniczych o wartości przekraczającej równowartość 10 000 euro, z wyjątkiem wywozu lub wysyłania przez nierezydentów środków przywiezionych uprzednio i zgłoszonych przez nierezydentów,
* obowiązek wysyłania za granicę wartości dewizowych i krajowych środków płatniczych za pośrednictwem Poczty Polskiej; w przypadku gdy wartość środków przekracza równowartość 10 000 euro – obowiązek okazania organom celnym dokumentów potwierdzających uprawnienie do wysyłania środków lub zezwolenia dewizowego.
WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Co do zasady, dokonywanie obrotu dewizowego jest dozwolone. Ograniczenia w tym zakresie szczegółowo i wyczerpująco wymienia prawo dewizowe. Szczególne ograniczenia mogą być wprowadzane w drodze rozporządzenia Rady Ministrów (dotyczy to tylko szczególnych sytuacji, np. zagrożenia stabilności polskiej waluty, wahań kursu waluty polskiej, konieczności zapewnienia równowagi bilansu publicznego, zapewnienia porządku publicznego i bezpieczeństwa publicznego).
Podstawa prawna
* Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. – Prawo dewizowe (Dz.U. nr 141, poz. 1178 z późn. zm.).