Pracownik, który brał udział w bójce podczas wyjazdu integracyjnego, doznał urazu nogi. Czy takie zdarzenie można uznać za wypadek przy pracy? I czy w takim przypadku pracownikowi będą przysługiwały świadczenia odszkodowawcze?
Prawo do świadczeń odszkodowawczych poszkodowanego, który doznał urazu na skutek udziału w bójce podczas wyjazdu integracyjnego, będzie uzależnione od okoliczności danego zdarzenia, a w szczególności od tego, czy dane zdarzenie w ogóle zostanie uznane za wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy.
Jakie zdarzenia…
Zgodnie z ustawą wypadkową za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Na równi z wypadkiem przy pracy – w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie wypadkowej – traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
1) w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone powyżej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
2) podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
3) przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Z kolei z kodeksu pracy wynika, że w razie wypadku przy pracy pracodawca ma obowiązek podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie oraz zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym, a także ustalić w przewidzianym trybie (określonym w rozporządzeniu) okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym zdarzeniom. Przepisy wykonawcze zobowiązują pracodawcę, aby po uzyskaniu zawiadomienia o zdarzeniu powołał zespół powypadkowy (co do zasady składający się z pracownika służby bhp oraz społecznego inspektora pracy), który zajmie się ustaleniem okoliczności i przyczyn wypadku oraz nie później niż w ciągu 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia sporządzi z tego protokół (zgodnie z rozporządzeniem w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy).
…i świadczenia
Sporządzona w ten sposób dokumentacja uprawnia poszkodowanego pracownika (lub członków jego rodziny) do ubiegania się o świadczenia odszkodowawcze z ZUS (m.in. zasiłek chorobowy, jednorazowe odszkodowanie, renty itp.). Należy jednak przypomnieć, że zgodnie z art. 21 ust. 1 i 2 ustawy wypadkowej świadczenia te nie przysługują ubezpieczonemu w sytuacji, gdy wyłączną przyczyną wypadku przy pracy było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Nie przysługują one również ubezpieczonemu, który będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających bądź substancji psychotropowych przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.
Kwestia okoliczności
A zatem, jak już wskazano, w przypadku takim, jak opisany na wstępie, w którym poszkodowany doznał urazu na skutek udziału w bójce podczas wyjazdu integracyjnego, wypłata świadczeń z ZUS będzie uzależniona od okoliczności zdarzenia. Od nich bowiem zależy, czy można uznać go za wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy.
Jak wskazuje orzecznictwo Sądu Najwyższego, co do zasady pobicie pracownika podczas wykonywania przez niego zwykłych czynności pracowniczych w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do ich wykonywania jest z reguły wystarczającą przesłanką do uznania, że zdarzenie to nastąpiło w związku przyczynowym z pracą. Natomiast pobicie pracownika na terenie innym niż zakład pracy lub miejsce wyznaczone do wykonywania zleconych czynności pracowniczych, np. w którym znalazł się on przypadkowo albo podczas wykonywania czynności sprzecznych z istotą i celem zleconej mu pracy, nie pozostaje w związku z jego obowiązkami pracowniczymi, nie jest wypadkiem przy pracy, zwłaszcza gdy zostało spowodowane wyłącznie oczywiście niewłaściwym zachowaniem się pobitego (wyrok SN z 11 sierpnia 1978 r., sygn. akt III PRN 25/78).
Inaczej zatem należy rozpatrywać przypadek, w którym pracownik przebywający na wyjeździe integracyjnym wdałby się w bójkę np. z włamywaczem, którego przyłapał na gorącym uczynku podczas włamania się do pokoju hotelowego, a inaczej przypadek pracownika, który w czasie wolnym od zorganizowanych przez pracodawcę zajęć udałby się poza teren ośrodka, w którym był zakwaterowany i po pijanemu wdał się w bójkę na skutek sprzeczki z obcymi osobami. O ile w pierwszym przypadku zarówno kwalifikacja prawna zdarzenia, jak i prawo do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego nie budziłyby wątpliwości, o tyle w drugim przypadku nie byłoby to już oczywiste.
Podstawa prawna
Art. 234 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.).
Art. 3, art. 6 ust. 1 i art. 21 ust. 1–2 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1773 ze zm.).
Rozporządzenie Rady Ministrów z 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz.U. nr 105, poz. 870).
Rozporządzenie ministra gospodarki i pracy z 16 września 2004 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz.U. nr 227, poz. 2298).
