Osiągnięte na grudniowym szczycie UE porozumienie w sprawie unijnego budżetu i funduszu odbudowy otwiera drogę do formalnego przyjęcia tego pakietu. Jego część, tzw. decyzja o zasobach własnych, będzie wymagała ratyfikacji przez parlamenty narodowe.

Na lipcowym szczycie w Brukseli przywódcy UE uzgodnili, że na wieloletnie ramy finansowe na lata 2021–2027 oraz fundusz odbudowy będzie składała się kwota 1,8 bln euro. W czwartek na kolejnym unijnym szczycie osiągnęli ostateczny kompromis w sprawie kształtu tzw. pakietu budżetowego.

Na ten pakiet składają się m.in. rozporządzenie o wieloletnich ramach finansowych, wskazujące, ile pieniędzy może wydać UE oraz decyzja o zasobach własnych, która określa źródła dochodów UE. Oba dokumenty przyjmowane są jednak formalnie w zupełnie inny sposób.

Żeby rozporządzenie o budżecie UE mogło wejść w życie, musi uzyskać jednomyślność w Radzie. Oznacza to, że musi się na nie zgodzić każde państwo członkowskie Unii Europejskiej. Dla jego przyjęcia konieczna jest także zgoda Parlamentu Europejskiego, ale europarlament może zatwierdzić lub odrzucić stanowisko Rady, jednak nie może wprowadzać do niego poprawek.

Decyzja o zasobach własnych wymaga również jednomyślności w Radzie, opinii Parlamentu Europejskiego oraz, co ważne, ratyfikacji we wszystkich państwach zgodnie z ich wymogami konstytucyjnymi.

Częścią pakietu budżetowego jest też rozporządzenie dotyczące mechanizmu warunkowości, które w toku negocjacji budżetowych wzbudziło wiele kontrowersji. Rozporządzenie okołobudżetowe przyjmowane jest według normalnej procedury legislacyjnej. W Radzie, czyli wśród krajów członkowskich, wymagana jest nie jednomyślność, a większość kwalifikowana krajów członkowskich. Większość kwalifikowana jest osiągnięta, gdy co najmniej 55 proc. państw członkowskich głosuje „za” (w praktyce oznacza to 15 z 27 państw) oraz gdy wniosek popierają państwa członkowskie reprezentujące co najmniej 65 proc. ogółu ludności UE. Rozporządzenie dotyczące mechanizmu warunkowości wymaga też poparcia przez Parlament Europejski.

Dla budżetu na lata 2021-2027 niezbędne jest także przyjęcie tzw. programów sektorowych, czyli unijnych programów finansowych dla poszczególnych działów unijnej polityki.

Za prace nad nimi odpowiedzialne są odpowiednie Rady. Na przykład Rada ds. Rolnictwa i Rybołówstwa pracuje nad projektami legislacyjnymi dotyczącymi wspólnej polityki rolnej, a Rada ds. Konkurencyjności nad programami dotyczącymi jednolitego rynku, badań i przestrzeni kosmicznej.

Programy te są przyjmowane w zwykłej procedurze ustawodawczej z udziałem Parlamentu Europejskiego. Ich kształt jest uzależniony od wyniku negocjacji w sprawie wieloletnich ram finansowych. Prace nad nimi toczyły się równolegle do negocjacji w sprawie kształtu budżetu na lata 2021-2027.

Wreszcie UE będzie musiała też przyjąć budżet roczny na 2021 rok. Unijne budżety roczne muszą zawsze mieścić się w limitach budżetu na lata 2021-2027. W praktyce zobowiązania i płatności są budżetowane zwykle poniżej odpowiednich pułapów przewidzianych w ramach wieloletnich ram finansowych. Różnica, czyli margines między pułapem a zabudżetowanymi kwotami, daje pole do manewru w razie nieprzewidzianych potrzeb.

Na początku grudnia Rada i Parlament wypracowały porozumienie w sprawie kształtu budżetu na 2021 rok. W myśl niego łączna kwota środków na zobowiązania w przyszłym roku wyniesie 164,2 mld euro.