Kryzys wywołany przez pandemię odciśnie piętno na gospodarce i to nie tylko poprzez spowolnienie tempa jej wzrostu. Finalnie może być impulsem czy katalizatorem zmian strukturalnych, których skutki będą długofalowe. Stąd też niezwykle ważne jest, aby wykorzystać wachlarz dostępnych możliwości finansowych i łagodnie przejść przez ten kryzys.
Jak najszybciej rozpocząć odbudowę gospodarki i wrócić na ścieżkę wzrostu. Działania w tym zakresie są podejmowane zarówno indywidualnie przez państwa członkowskie, poprzez uruchamianie programów pomocowych, jak i na szczeblu instytucji UE.
Europejski Bank Inwestycyjny udostępnia obszerny pakiet wsparcia finansowego dla najciężej dotkniętych sektorów gospodarki. Wdrożenie ogólnoeuropejskiego programu pomocy jest niezbędne ze względu na istniejące łańcuchy wzajemnych powiązań, bowiem od nich uzależniona jest znaczna część dobrobytu każdego państwa członkowskiego. Badania pokazują, że za pozytywny wpływ inwestycji UE na wzrost gospodarczy i zatrudnienie w długim okresie odpowiadają średnio w 40 proc. efekty zewnętrzne o charakterze transgranicznym.
Polska jest doskonałym przykładem tych wzajemnych powiązań, a także jednym z największych beneficjentów unijnego programu wsparcia w nadzwyczajnej sytuacji gospodarczej, jaką był kryzys finansowy z 2009 r. Od założenia tzw. planu Junckera aż do kwietnia 2020 r. łączna kwota środków finansowych udostępnionych przez Europejski Bank Inwestycyjny w ramach Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS) w Polsce wynosi 4,2 mld euro (dla ponad 70 projektów) i ma umożliwić uruchomienie 21 mld euro w postaci dodatkowych inwestycji. Jest to piąta co do wielkości kwota spośród 27 krajów, które są członkami UE. Łączna wielkość kredytów udzielonych Polsce przez bank w zeszłym roku wyniosła 4,3 mld euro, a kolejny 1,1 mld euro pochodził od Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego, podmiotu z Grupy EBI, który specjalizuje się we wspieraniu małych przedsiębiorstw.
W tym roku Europejski Bank Inwestycyjny zawarł już kolejne umowy, co pokazuje, że istnieje w EBI głębokie przekonanie co do dalszego zrównoważonego rozwoju Polski: spółka Pomerania Wind Farm uzyskała kredyt na 60 mln euro, zaś LG Chem – kredyt w wysokości 480 mln euro na produkcję akumulatorów do aut elektrycznych we Wrocławiu. Jak silne jest zaangażowanie EBI w sprawy Polski, widać choćby na przykładzie umowy z LG Chem, która została podpisana pod koniec marca, gdy było już jasne, że pandemia COVID-19 będzie ogromnym wyzwaniem gospodarczym.
Odbudowa gospodarki po obecnym kryzysie będzie wymagać skonsolidowanego wysiłku wszystkich krajów europejskich. Międzynarodowy Fundusz Walutowy przewiduje, że w 2020 r. gospodarka światowa skurczy się o 3% pod względem PKB w ujęciu rok do roku, w odróżnieniu od okresu po kryzysie finansowym z 2009 r., gdy spadek ten wyniósł 0,1%. W strefie euro skala spowolnienia będzie jeszcze większa – spadek PKB ma tam wynieść 7,5%.
Pomoc Unii Europejskiej ma zapewnić małym przedsiębiorstwom płynność potrzebną w tym trudnym okresie. Jest to szczególnie ważne w Europie, gdzie finansowanie ma charakter bankowy. Do sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw wsparcie finansowe powinno być skierowane od razu, ponieważ ich zasoby finansowe wystarczą na utrzymanie płynności nie dłużej niż przez kilka tygodni, zaś ich upadek wiązałby się z likwidacją ogromnej liczby miejsc pracy i zagroziłby strukturze społecznej wielu państw członkowskich UE. Instytucje unijne reagują na tę dramatyczną sytuację, korzystając z wielu różnych instrumentów. Europejski Mechanizm Stabilności otwiera linię kredytową dla krajów strefy euro w wysokości ok. 240 mld euro. Europejski Bank Centralny oferuje bankom ujemną stopę oprocentowania kredytów, aby zachęcić je do ich udzielenia na kwotę wyższą o ok. 125 mld euro, niż byłoby to możliwe bez wsparcia. Ponadto EBC kupuje również w dużych ilościach obligacje sektora publicznego i prywatnego, a także papiery dłużne przedsiębiorstw, zapewniając w ten sposób wsparcie emitentom w zakresie codziennych przepływów pieniężnych.
Komisja Europejska wspiera bezpośrednio systemy opieki zdrowotnej Unii Europejskiej za pomocą środków z budżetu unijnego w wysokości 3 mld euro. Działania te stanowią uzupełnienie ogromnej pomocy unijnej – w tym ze strony Europejskiego Banku Inwestycyjnego – na rzecz badań nad szczepionką przeciwko COVID-19.
W marcu Grupa EBI zaoferowała natychmiastową pomoc w sytuacji kryzysowej, w ramach której jako pierwszy krok odblokowała w kwietniu 8 mld euro dla 100 tys. europejskich MSP, co stanowi wspólną inicjatywę Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego i Komisji Europejskiej.
Powyższe programy finansowe UE stanowią konkretne działania, które mają ograniczyć szkody wywołane przez kryzys związany z COVID-19 i spowodować jak najszybszy powrót na ścieżkę wzrostu gospodarczego. Chcemy przywrócić dobrą koniunkturę w Polsce i w całej Europie, ale do tego potrzebujemy szybkiej, skoordynowanej reakcji na miarę wyzwań, które stawia przed nami pandemia koronawirusa.