Rezultatem niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania bardzo często jest powstanie szkody. Jeśli zachodzi też normalny związek przyczynowy, wierzyciel może wyciągnąć konsekwencje od swojego dłużnika w postaci odszkodowania. Gdy strony wiąże więź zobowiązaniowa, a świadczenie jest możliwe do spełnienia, wierzycielowi przede wszystkim przysługuje roszczenie o wykonanie zobowiązania.

W odróżnieniu od odpowiedzialności deliktowej, kiedy świadczenie polegające na naprawieniu szkody wynikłej z czynu niedozwolonego ma charakter pierwotny, w ramach odpowiedzialności kontraktowej stosunek zobowiązaniowy trwa nadal, a jedynie świadczenie z niego wynikające jest zastępowane w całości lub w części odszkodowaniem.

Jeśli zakres odpowiedzialności nie jest zmodyfikowany przez postanowienia umowy albo szczególnym przepisem, dłużnik odpowiada za niezachowanie należytej staranności, tzn. za winę w postaci niedbalstwa, a także winę umyślną.

Podstawą odpowiedzialności kontraktowej może też być zasada ryzyka. Kontrahent nie musi osobiście wykonywać świadczenia. Może wywiązać się ze zobowiązania, korzystając z pomocy innych osób. Przyjmuje więc ryzyko związane z powierzeniem innym osobom wykonania zobowiązania, ale w relacjach z wierzycielem to on ponosi odpowiedzialność. W odniesieniu do pomocników, wykonawców czy też przedstawiciela ustawowego, którzy nie wykonali lub nienależycie wykonali zobowiązanie, może mu przysługiwać roszczenie regresowe.

Strony umowy mogą w niej rozszerzyć lub zawęzić zakres odpowiedzialności kontraktowej dłużnika. Jednak muszą mieć na uwadze, że o ile zaostrzanie tej odpowiedzialności może być nieograniczone, o tyle przy jej złagodzeniu nieważne są zastrzeżenia, zgodnie z którymi dłużnik nie będzie odpowiedzialny za szkodę, którą może wyrządzić wierzycielowi umyślnie.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Dłużnik może uwolnić się od obowiązku naprawienia szkody, jeśli wykaże, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nastąpiło na skutek okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności.
Monika Burzyńska

Podstawa prawna
* Art. 471–496 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).