Czek jest pisemnym zleceniem bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty, wydanym bankowi przez posiadacza rachunku bankowego. Przez ten dokument wystawca rozporządza swoimi środkami pieniężnymi, które znajdują się w banku.
Wystawcę czeku nazywamy trasantem. Może nim być każda osoba fizyczna lub prawna posiadająca rachunek bankowy. Trasatem czeku jest natomiast bank, który prowadzi rachunek trasanta. Remitentem czeku jest osoba fizyczna lub prawna, na którą czek wystawiono.
Zasady posługiwania się czekiem są opisane przez międzynarodową konwencję, podpisaną w Genewie (1931 r.) i ratyfikowaną przez Polskę (Prawo czekowe z 1936 r.).
Czek jest papierem wartościowym. Musi zawierać w treści słowo „czek”, bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej kwoty pieniężnej, oznaczenie miejsca płatności i banku (trasata), który ma zapłacić, a ponadto datę wystawienia oraz podpis wystawcy (trasanta).


Rodzaje czeków
I. W zależności od sposobu określenia remitenta wyróżniamy czeki:

* imienne, tzn. takie, które zawierają imię, nazwisko remitenta (pierwszego wierzyciela uprawnionego do odbioru sumy czekowej). W tym wypadku bank przy wypłacie ma obowiązek sprawdzenia legitymacji czekowej osoby, na rzecz której czek wystawiono;

* na okaziciela – bank jest zwolniony ze sprawdzania, czy osoba, która przedkłada czek do zapłaty, jest jego prawnym właścicielem z formalnego punktu widzenia. Czeki takie przenoszone są przez samo wręczenie dokumentu. Legitymowana jest każda osoba przedstawiająca czek do zapłaty.


II. Biorąc pod uwagę formy obrotu czekowego, sposób zaspokojenia posiadacza czeku, można wyróżnić:

* czek gotówkowy (zwykły lub kasowy) – jest dyspozycją wystawcy czeku udzieloną trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi czeku (czek na okaziciela) lub osobie wskazanej na czeku (czek imienny);

* czek rozrachunkowy – stanowi udzieloną bankowi dyspozycję wystawcy czeku (dłużnika) do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku. Jest zaopatrzony w napis „do rozrachunku”, „przelać na rachunek” czy „przekazać na rachunek”, który oznacza, że posiadacz czeku nie otrzyma wypłaty w gotówce, a jedynie kwota określona na czeku zostanie przekazana na jego konto. Czek ten zabezpiecza przed podjęciem gotówki przez osobę nieupoważnioną. Ta forma czeku jest często stosowana w sklepie przy zakupie towaru;

* czek potwierdzony – jest odmianą czeku rozrachunkowego. Trasat (bank) na wniosek wystawcy czeku może czek potwierdzić, rezerwując jednocześnie na jego rachunku bankowym odpowiednią kwotę na pokrycie czeku;

* czek bankierski – jest wystawiany przez bank i zawiera polecenie wypłaty skierowane do innego banku na rzecz określonej osoby lub na okaziciela. Charakteryzuje się wysokim zaufaniem u trasata i jest wypłacany po sprawdzeniu autentyczności podpisów osób uprawnionych;

* czek zakreślony – to taki czek, na którym zostały zamieszczone dwie równoległe linie ukośne lub poprzecznie na frontowej stronie, ma ograniczony obieg. Wypłata następuje tylko na rzecz innego banku lub osoby wskazanej przez klienta w umowie z bankiem;

* czek podróżniczy – emitują go renomowane banki z reguły w ustalonych nominałach. Czeki te kupują osoby, które wybierają się w podróż w celu zabezpieczenia posiadacza przed kradzieżą lub zgubieniem gotówki. Można łatwo je zamienić na gotówkę, można nimi płacić za usługi hotelowe, w restauracjach i sklepach;

* euroczeki – stanowią odmianę czeków gwarantowanych, ich obrót jest zunifikowany, co pozwala na ich zastosowanie na zasadach zbliżonych do obrotu gotówkowego. Ich wystawcami są osoby fizyczne krajowe lub zagraniczne posiadające karty gwarancyjne wystawione przez zagraniczne instytucje kredytowe. Trasatami euroczeków są banki, które emitowały karty gwarancyjne i w których wystawca czeku posiada rachunek;

* czek postdatowany – czek, który zawiera datę wystawienia późniejszą niż data rzeczywistego wystawienia;

* czek antydatowany – czek, który zawiera datę wystawienia wcześniejszą niż data rzeczywistego wystawienia.


III. Biorąc pod uwagę kryterium zupełności (kompletności), czeki dzielimy na:

* czek zupełny – jest to czek, który zawiera wszystkie istotne elementy wymagane do ważności czeku określone w art. 1 prawa czekowego;

* czek niezupełny (in blanco) – jest to czek zaopatrzony w podpis wystawcy, lecz niewypełniony zupełnie lub nieposiadający niektórych cech wymaganych przez prawo dla ważności czeku.


IV. W zależności od miejsca wystawienia i płatności można wyodrębnić czeki:

* czek miejscowy – płatny w tej miejscowości, w której został wystawiony;

* czek zamiejscowy – można go realizować w innych miejscowościach;

* czek krajowy – wystawiony w Polsce;

* czek zagraniczny – wystawiony w innych krajach.

Agnieszka Wyszomirska

Podstawa prawna
* Ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo czekowe (Dz.U. nr 37, poz. 283 z późn. zm.).