PPK czyli Pracownicze Plany Kapitałowe to dobrowolny i w pełni prywatny system długoterminowego oszczędzania, który ma podnieść bezpieczeństwo finansowe Polaków.

Według założeń programu Pracownicze Plany Kapitałowe, PPK to 2 razy szybsze oszczędzanie, gdyż do oszczędności, które na swoim indywidualnym rachunku (rejestrze) gromadzi pracownik - dokłada się również pracodawca oraz państwo. Pracodawca i pracownicy przekazują do PPK wpłaty podstawowe oraz dodatkowe – oczywiście, jeśli tak sami postanowią. Z kolei państwo przekazuje wpłatę powitalną oraz dopłatę roczną.

Rolą pracodawcy jest przekazanie do rejestru wpłaty podstawowej w wysokości 1,5 proc. wynagrodzenia brutto. Jeśli zgodzi się na wpłatę dobrowolną, może ona wynieść maksymalnie 2,5 proc. wynagrodzenia brutto. Tu warto zaznaczyć, że wysokość wpływów nie musi być jednakowa dla wszystkich zatrudnionych w firmie. Pracodawca ma prawo wpłaty różnicować, czy to ze względu na długość okresu zatrudnienia osób albo na podstawie regulaminu wynagrodzeń lub zbiorowego układu pracy.

Harmonogram przystępowania firm do PPK

- zatrudniających powyżej 250 osób (3,3 mln) - 1 lipca 2019
- od 50 do 249 osób (2 mln) - 1 stycznia 2020
- od 20 do 49 osób (1,1 mln) - 1 lipca 2020
- pozostali (5,1 mln) - 1 stycznia 2021


Jakie są składki na PPK ?

Na PPK płacić mają pracodawcy i uczestnicy programu.

Rolą pracodawcy jest przekazanie do rejestru wpłaty podstawowej w wysokości 1,5 proc. wynagrodzenia brutto. Jeśli zgodzi się na wpłatę dobrowolną, może ona wynieść maksymalnie 2,5 proc. wynagrodzenia brutto. Tu warto zaznaczyć, że wysokość wpływów nie musi być jednakowa dla wszystkich zatrudnionych w firmie. Pracodawca ma prawo wpłaty różnicować, czy to ze względu na długość okresu zatrudnienia osób albo na podstawie regulaminu wynagrodzeń lub zbiorowego układu pracy.

Firma może również zmienić wskazaną wcześniej wysokość wpłaty dodatkowej lub z niej zrezygnować. Pracodawca musi tu jednak pamiętać o procedurze, gdyż zmiana wymaga również zmiany umowy o zarządzanie PPK.

Przepisy ustawy o PPK dają pracodawcy swobodę w określaniu wysokości wpłaty dodatkowej. To nie oznacza jednak całkowitej dowolności. Eksperci w zakresie wdrażania PPK sugerują, że bezpiecznym kryterium, według którego pracodawca może wprowadzić różne wysokości wpłat dla swoich pracowników, jest ich staż pracy. Inne kryteria, muszą zostać określone czy to w regulaminie wynagradzania, czy w zbiorowym układzie pracy.

Firma ustalając zasady różnicowania wpłat dodatkowych musi pamiętać o zakazie dyskryminacji w zatrudnieniu. Np., nie może przez nią zostać przyjęte, że personelowi zatrudnionemu w niepełnym wymiarze czasu pracy będzie przysługiwała wpłata dodatkowa w wysokości 1 proc., a pozostałym pracownikom w wysokości 2 proc. wynagrodzenia brutto.

Pracodawca i pracownik muszą wiedzieć, że dokonywane wpłaty przez firmę nie są wliczane do wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Wpłata do PPK jest zwolniona z naliczania składek na rzecz ZUS.

Wpłaty to dodatkowy przychód pracownika, jest więc od nich normalnie naliczany podatek dochodowy. Zatem dla środków pieniężnych, które pracodawca zdecyduje się przekazać na PPK w minimalnej wysokości 1,5 proc. wynagrodzenia brutto, realny koszt poniesiony przez pracodawcę wyniesie od ok. 1 proc do ok. 1,2 proc. w zależności od wysokości dochodów pracownika.

Założeniem systemu jest, że do PPK wpłaca też sam pracownik. Z wynagrodzenia brutto pracownika przekazywana jest wpłata podstawowa w wysokości 2 proc. Może ona również zostać obniżona do 0,5 proc. wynagrodzenia brutto, jeśli łączne wynagrodzenie osiągane z różnych źródeł w danym miesiącu nie przekracza kwoty odpowiadającej 1,2 krotności minimalnego wynagrodzenia. Decyzja w tej sprawie należy do pracownika. Jeżeli zdecyduje się on na obniżenie wpłaty podstawowej powinien złożyć pracodawcy odpowiednią deklarację, w której określi jej wysokość. Taki dokument pracownik powinien złożyć w miesiącu, w którym jego wynagrodzenie, osiągane z różnych źródeł, nie przekroczyło kwoty odpowiadającej 1,2 krotności minimalnego wynagrodzenia.

System zakłada elastyczność i dobrowolność oszczędzania. Zatem pracownik może zmienić już raz podjętą decyzję w sprawie wysokości wpłaty podstawowej oraz dodatkowej. Może też całkowicie zrezygnować z wpłaty dodatkowej. Co się wtedy wydarzy? Zmieniona wysokość wpłaty dodatkowej lub rezygnacja z niej zacznie obowiązywać od miesiąca następującego po miesiącu, w którym uczestnik PPK złożył zmianę deklaracji.

Zmieniona wysokość wpłaty podstawowej, obowiązuje od miesiąca następującego po miesiącu, w którym uczestnik PPK złożył - zaakceptowaną przez pracodawcę - zmianę deklaracji.

Należy pamiętać, że wpłaty finansowane przez pracownika są potrącane z wynagrodzenia - po jego opodatkowaniu.

Co ciekawe przepisy ustawy o PPK pozwalają na zastosowanie tzw. mechanizmu antykryzysowego, który polega na tym, że pracodawca i jego pracownik nie mają obowiązku finansowania wpłat podstawowych i wpłat dodatkowych, np. w okresie przestoju ekonomicznego (np. w okresie pandemii), obniżonego wymiaru czasu pracy, w przypadku niewypłacalności pracodawcy, w czasie przejściowego zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej lub ograniczenia jej prowadzenia na skutek powodzi i braku środków na wypłatę wynagrodzeń dla pracowników.

Warto wiedzieć, że pomimo wystąpienia takich sytuacji pracownik wciąż sam może wpłacać zarówno wpłatę podstawową, jak i dodatkową.

Jak zrezygnować z PPK?

Uczestnik PPK może zrezygnować z dokonywania wpłat do programu na podstawie pisemnej deklaracji złożonej u pracodawcy. Jest jednak możliwość ponownego powrotu do programu. Co cztery lata pracodawca będzie informował pracownika, który złożył deklarację o rezygnacji z dokonywania wpłat do Pracowniczego Planu Kapitałowego, o ponownym dokonywaniu wpłat. Oznacza to, że jeśli uczestnik PPK będzie chciał zrezygnować z dokonywania wpłat do PPK, to co 4 lata będzie musiał składać stosowną deklarację. Jednocześnie uczestnik PPK, który zrezygnował z udziału w programie, w każdym momencie będzie mógł ponownie do niego przystąpić.

Sensem Pracowniczych Planów Kapitałowych jest długoterminowe oszczędzanie, zatem przedwczesna wypłata może wiązać się z konsekwencjami, stratą określonych korzyści i podatkiem od zysków kapitałowych.

Z kolei bez stresu o uszczuplenie portfela można wypłacać zgromadzone oszczędności po 60. roku życia, bez względu na to czy jeszcze pracujemy, czy już nie.

Po osiągnięciu sześćdziesiątego roku życia pracownik będzie mógł sam zdecydować, jak zamierza skorzystać ze zgromadzonych środków. Może je nadal odkładać w PPK, a może też skorzystać z prawa do wypłaty.
Jak najłatwiej i najkorzystniej wypłacić oszczędności, bez konieczności zapłaty podatku od zysków kapitałowych?

Środki z rejestru uczestnik PPK może wypłacić w całości, jednak najkorzystniejszą opcją jest wypłata 25 proc. zgromadzonych środków jednorazowo i 75 proc. w minimum 120 comiesięcznych ratach (przez 10 lat lub więcej).
Wtedy nie ma mowy o zapłacie podatku od zysków kapitałowych - czyli 19-procentowym zryczałtowanym podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ponadto może zdecydować, czy uczestnik chce dokonać jednorazowej wypłaty 100 proc. środków – w formie jednej raty lub może zmniejszyć liczbę rat (jednak mniej niż 120). To jednak wiąże się z koniecznością zapłaty podatku od zysków kapitałowych.

Można też dokonać tzw. wypłaty transferowej:
- na polisę w zakładzie ubezpieczeń z prawem do świadczenia okresowego lub dożywotniego
- na rachunek terminowej lokaty oszczędnościowej
- lub wypłacać środki w formie świadczenia małżeńskiego.


Po podjęciu decyzji o rozpoczęciu wypłat pracodawca nie będzie już wpłacał na rejestr pracownika. Nie ma też mowy o dopłatach ze strony państwa.

A co zatem się stanie, jeśli pieniądze – na wniosek uczestnika PPK - zostaną wypłacone wcześniej, czyli przed 60. rokiem życia? Zgromadzone przez siebie oszczędności uczestnik otrzyma pomniejszone o 30 proc. środków pochodzących z wpłat pracodawcy. Tu należy zauważyć, że wcześniej te wpłaty były zwolnione ze składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Z chwilą wcześniejszej wypłaty, te 30 proc. pobrane pracownikowi, zapisywane będzie, jako jego składka na ubezpieczenie emerytalne - na indywidulanym koncie w ZUS. Niecierpliwy pracownik nie ma też szans na środki, które - do czasu złożenia wniosku -dopłacało na jego rachunek samo państwo. Nie uniknie też podatku od zysków kapitałowych.

Są jednak wyjątkowe sytuacje życiowe, kiedy zgromadzone fundusze można wypłacić wcześniej, bez utraty korzyści. Mowa tu o:
- przypadku poważnej choroby swojej, małżonka lub dziecka (jednak do 25 proc. środków bez obowiązku zwrotu);
- pokryciu wkładu własnego, jeśli uczestnik PPK bierze kredyt na mieszkanie lub budowę domu (w wysokości do 100 proc. środków z obowiązkiem zwrotu w ciągu 15 lat) i ten przypadek dotyczy osób przed 45. rokiem życia,
- decyzji przelania oszczędności na inny rachunek PPK, np. w przypadku zmiany pracodawcy.


Oczywiście po wypłacie, czy rezygnacji z programu PPK w dowolnym momencie można z powrotem zacząć w nim oszczędzać. Należy pamiętać, że środki zgromadzone w PPK są prywatną własnością. W przypadku śmierci są dziedziczone.