Pierwsze czytanie odbyło się we wtorek na wspólnym posiedzeniu senackich komisji: ustawodawczej, łączności z Polakami za granicą oraz praw człowieka, praworządności i petycji.

Jak powiedziała przewodnicząca komisji ds. łączności z Polakami za granicą Janina Sagatowska (PiS), proponowana zmiana ma na celu uporządkowanie sytuacji po tym, jak w ustawie budżetowej przekazano środki na opiekę nad Polonią w wysokości 60,5 mln zł do dyspozycji Senatu. Mówiła, że brakuje w przepisach jasnego sformułowania, że Senat opiekuje się Polonią i współpracuje w tym względzie z organizacjami pożytku publicznego. Jak wskazała, Senat nie ma innej możliwości wspierania Polaków za granicą jak właśnie poprzez te organizacje.

Sagatowska powiedziała też, że skoro Senat zajmuje się na rozpoczynającym się w środę posiedzeniu budżetem, zawierającym zapis o przekazaniu środków na Polonię izbie, to powinien też przyjąć projekt zmian w ustawie o działalności pożytku publicznego na tym samym posiedzeniu.

Ponadto zapowiedziała, że w najbliższym półroczu, po rozpoczętych już konsultacjach z organizacjami polonijnymi, mają powstać założenia uchwały prezydium Senatu, który "dokładnie ureguluje współpracę między Senatem a podmiotami działającymi na rzecz Polonii".

Niektórzy senatorowie, w tym Jan Rulewski (PO) wskazywali, że w przepisach brak także wskazania jaki jest obecnie podział kompetencji w zakresie zadań dot. opieki nad Polonią między kancelariami Senatu i prezydenta oraz MSZ.

Sagatowska odpowiedziała, że według jej wiedzy nad projektem określającym m.in. podział tych kompetencji pracuje sejmowa komisja ds. łączności z Polakami za granicą.

W uzasadnieniu projektu zaproponowanego przez senackie komisje podkreślono, że "niemal od początku swego istnienia Senat sprawował wiodącą rolę w zakresie opieki nad Polonią i Polakami zamieszkałymi poza granicami kraju".

Celem inicjatywy ustawodawczej - jak zaznaczono - jest wprowadzenie "wyraźnych normatywnych podstaw" do podejmowania przez Senat aktywności dot. Polonii, przy założeniu "jak najmniejszej ingerencji w system prawa".

W myśl projektu współpraca Senatu i organizacji pozarządowych będzie polegać na zlecaniu realizacji zadań publicznych finansowanych z części budżetu państwa dotyczącej Kancelarii Senatu.

Wskazano, że "projekt ustawy nie ingeruje w przepisy stanowiące podstawę działań w zakresie współpracy z Polonią i Polakami za granicą, podejmowanych przez organy władzy wykonawczej i nie oddziałuje w żaden sposób na dotychczasowe i przyszłe działania tych organów". Zaznaczono też, że środki związane z realizacją projektowanej ustawy zostały zaplanowane w ustawie budżetowej na rok 2016.

Senat sprawował pieczę nad Polonią od 1989 r.; w 2012 r. pieniądze z budżetu na współpracę z Polakami za granicą przekazano Ministerstwu Spraw Zagranicznych. Resortem tym kierował wówczas Radosław Sikorski. Obecnie środki te mają wrócić do dyspozycji Senatu - w 2016 r. mają być wydawane zgodnie z wynikami rozpisanego przez MSZ konkursu, od 2017 r. ma nimi zarządzać Senat.