Od kilku tygodni opinia publiczna żyje rozliczeniami kilometrówek przez parlamentarzystów. Ile? Za co? Dlaczego tak dużo? Kto ma kontrolę nad rozliczeniami? Tego typu pytania przewijają się w kontekście afery madryckiej oraz wątpliwości towarzyszących podróżom służbowym innych posłów, w tym marszałka Sejmu.
Efektem politycznej burzy jest to, że chyba każdy, względnie zorientowany w wydarzeniach na arenie politycznej, poznał już limit obowiązujący posłów – to 3500 km miesięcznie i zwrot w kwocie 2,9 tys. zł. Trzeba jednak pamiętać, że obowiązuje on zaledwie od kilku lat i został początkowo wprowadzony – po sprawie poselskiego małżeństwa Łyżwińskich, którzy w latach 2005–2007 pobrali na przejazdy służbowe ponad 300 tys. zł – w kwocie 1,5 tys. zł. Dla porównania pracownikowi zatrudnionemu w budżetówce przysługuje stawka za jeden kilometr przebiegu pojazdu w maksymalnej wysokości 0,8358 zł za kilometr. Przy czym zatrudniony może w podróży służbowej korzystać z samochodu osobowego, motocykla, motoroweru, niebędących własnością pracodawcy, ale tylko za zgodą pracodawcy i w ramach obowiązujących limitów.
Bez dowodów
Rozliczenie posłów z przejechanych kilometrów ogranicza się do wypełnienia druku „Przejazdy posła w miesiącu”. Przy czym osoba wpisująca do niego dane nie ma nawet obowiązku wskazywania miejscowości, między którymi się poruszała. Nie musi też w żaden inny sposób dowodzić poniesienia kosztów związanych z przejazdami. Dla porównania pozostałe wydatki z otrzymywanego comiesięcznie ryczałtu poseł musi udokumentować fakturami VAT lub rachunkami.
Podróżujący służbowo poseł generalnie może korzystać z pojazdu własnego lub posiadanego na podstawie innego tytułu prawnego. Inaczej jest, gdy zostaje oddelegowany przez Sejm poza granice kraju. Wówczas przepisy wymagają korzystania z samochodu stanowiącego własność podróżującego. Parlamentarzyście wyjeżdżającemu służbowo np. do Niemiec lub Francji przysługują należności na ogólnie obowiązujących zasadach, określonych dla diet i innych należności pracowników z tytułu zagranicznych podróży służbowych, przy czym są pewne wyjątki. Odrębności polegają m.in. na zwiększeniu diety posła o 75 proc. i stawki za 1 km przebiegu – o 50 proc. Ponadto jeśli koszt przejazdu samochodem przewyższa koszty podróży odbywanej samolotem, wówczas marszałek Sejmu może podjąć decyzję o wypłacie należności jak za podróż samolotem.
Ku normalności
Afera spowodowała powołanie komisji, która nie tylko zbadała zagraniczne podróże posłów, ale także przedstawiła propozycję zmian dotychczasowych regulacji w tym zakresie. Zgodnie z nimi posłowie nie będą już mogli swobodnie podróżować samochodem po całej Europie. Maksymalna odległość, jaką będą mogli pokonać autem, ma zostać ograniczona do 13oo km, liczonych od Warszawy. Tak więc parlamentarzyści najdalej dojadą samochodem do Brukseli. Proponuje się także zastosowanie modelu postępowania znanego w Parlamencie Europejskim. Poseł, rozliczając podróż, będzie miał obowiązek załączenia dokumentów potwierdzających datę i trasę podróży, w szczególności: rachunku za paliwo, dowodu uiszczenia opłaty za przejazd drogami płatnymi i autostradami, dowodu uiszczenia opłaty za parkowanie samochodu.
Tymczasem większą kontrolą powinny zostać objęte podróże krajowe. Na przykład wymóg dołączenia do formularza rozliczeniowego dokumentów chociażby uwiarygadniających liczbę kilometrów przejechanych w ramach obowiązków poselskich nie powinien stanowić specjalnego obciążenia.
Podstawa prawna
Ustawa z 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 7, poz. 29 ze zm.) – art. 42 ust. 5.
Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.) – art. 775 par. 1 i 2.
Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. z 2013 r. poz. 167) – par. 2 i 3 ust. 2 i 3, par. 4 i 13.
Rozporządzenie ministra infrastruktury z 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz.U. z 2002 r. nr 27, poz. 271) – par. 2 i 3.
Zarządzenie nr 8 marszałka Sejmu z 25 września 2001 r. w sprawie warunków organizacyjno-technicznych funkcjonowania i znoszenia biur poselskich (tekst ujednolicony, uwzględniający zmiany wprowadzone m.in. zarządzeniem nr 10 z 17 grudnia 2013 r.) – par. 4 i 9.
Zarządzenie nr 3 marszałka Sejmu i marszałka Senatu z 21 czerwca 2012 r. zmieniające zarządzenie w sprawie określenia ryczałtu na pokrycie kosztów związanych z funkcjonowaniem biur poselskich, senatorskich i poselsko-senatorskich – par. 1.
Uchwała nr 44 prezydium Sejmu z 1 lipca 1996 r. w sprawie określenia szczegółowych zasad i trybu wypłaty należności posłów delegowanych przez Sejm poza granice kraju (tj. ze zmianami wprowadzonymi zarządzeniem nr 3 z 22 stycznia 1999 r., nr 9 z 24 kwietnia 2001 r. i nr 1 z 6 stycznia 2009 r.) – par. 1 i 2 ust. 1, 2 i 4.