Zwyciężczyni wyborów ma niewielkie szanse na rządzenie. W Dublinie może powstać kolejna w Europie wielka koalicja.
W tym tygodniu dwie partie zdystansowane w wyborach parlamentarnych przez Sinn Féin mają spróbować porozumieć się w sprawie utworzenia rządu. Chodzi o Fine Gael i Fianna Fáil, ugrupowania centrowe, które rządziły wyspą na zmianę od niemalże stulecia. Teraz jednak usiądą do negocjacyjnego stołu, by porozmawiać o wspólnym froncie przeciwko ugrupowaniu, które właśnie radykalnie przemeblowało irlandzką scenę polityczną.
Lewicowa, nacjonalistyczna partia współpracująca w przeszłości z Irlandzką Armią Republikańską zajęła pierwsze miejsce w wyborach parlamentarnych na fali rosnącego niezadowolenia Irlandczyków. Jej zwycięstwo było wielką niespodzianką tym bardziej, że jeszcze w 2019 r. w wyborach europejskich i lokalnych Sinn Féin poniosła porażki. Źródeł sukcesu kontrowersyjnego ugrupowania upatruje się m.in. w jego ambitnym programie budowy mieszkań, który miałby pomóc stawić czoła problemowi astronomicznych czynszów na wyspie i rosnącej bezdomności. Irlandczycy narzekają także na długie kolejki w szpitalach i ogólnie pogarszającą się jakość usług publicznych.
To pokłosie polityki zaciskania pasa i cięć w wydatkach socjalnych, którą po kryzysie gospodarczym z 2008 r. realizowały rządzące na zmianę Fine Gael i Fianna Fáil. Niezadowolenie idzie w poprzek gospodarczym analizom, które wskazują, jakoby gospodarka kryzys miała dawno za sobą. Irlandia odnotowuje jeden z najwyższych wzrostów gospodarczych w UE. W 2018 r. Zielona Wyspa zdystansowała wszystkie pozostałe kraje członkowskie, osiągając wzrost PKB na poziomie 8,2 proc. Zgodnie z przedstawioną przez Komisję Euro pejską zimową prognozą irlandzki PKB w 2020 r. urośnie o 3,6 proc. Da to trzecie miejsce w UE, zaraz za Maltą i Rumunią. Wyniki wyborów pokazują jednak, że zawrotne tempo odbudowy gospodarki po kryzysie nie przekłada się na dobrostan Irlandczyków.
Problemy socjalne to nie wszystko. Coraz bardziej jasne się staje, że wpływ na wynik wyborów miał również brexit. Dublin pomimo historycznych resentymentów od lat pozostawał w bardzo dobrych relacjach z Londynem. Także w trakcie rozmów o brexicie rząd Fine Gael z Leo Varadkarem na czele unikał spięć. Ale sposób, w jaki do sprawy irlandzkiej podchodziły kolejne brytyjskie rządy Theresy May i Borisa Johnsona, popsuł atmosferę wśród Irlandczyków. – Do czasu brexitu relacje z Wielką Brytanią były tak bliskie, jak nigdy dotąd. Wyjście Londynu z UE zmieniło nastroje. Irlandczykom nie podobało się to, jak zwolennicy brexitu lekceważą ich obawy – podkreśla w swojej powyborczej analizie John Ryan z London School of Economics.
Odpowiedzią na to był szybujący wzrost poparcia dla Sinn Féin, która przez lata właśnie z powodu swojego zażarcie antybrytyjskiego tonu pozostawała na marginesie irlandzkiej sceny politycznej. Partia w swoim programie ma postulat przeprowadzenia referendum na temat zjednoczenia wyspy. Teraz zapowiada, że jeśli dojdzie do władzy, w ciągu pięciu lat rozpisze plebiscyt w sprawie przyłączenia Irlandii Północnej. Jego pozytywny wynik otworzyłby zamkniętą od lat puszkę Pandory. Z tego punktu widzenia w ocenie Johna Ryana brexit stał się wymarzoną falą, która wyniosła Sinn Féin do centrum polityki. – Brexit nie tylko zamknął dwie większe partie w przedłużającym się dylemacie kłopotliwego małżeństwa, ale także sprawił, że perspektywa zjednoczonej Irlandii wygląda na znacznie mniej oddaloną – uważa badacz.
Tym bardziej że w 2016 r. Irlandia Północna zagłosowała w brytyjskim referendum za pozostaniem w UE, ale wskutek brexitu znalazła się poza Wspólnotą. Na razie jednak szanse na to, że Sinn Féin wejdzie do rządu, są znikome. Ugrupowanie pomimo zwycięstwa w wyborach nie dostało największej liczby miejsc w parlamencie (37 mandatów), ponieważ wystawiło kandydatów w zbyt małej liczbie okręgów. Fianna Fáil (38 mandatów), która na fali pierwszych powyborczych komentarzy nie wykluczała wejścia w koalicję z Sinn Féin, szybko zmieniła zdanie i teraz stawia na wspólny front z Fine Gael (35 mandatów).
Teoretycznie taka koalicja nie byłaby dużym zaskoczeniem, bo obie partie de facto współpracowały w ostatnich latach, a Fine Gael rządziła ze wsparciem zasiadającej w opozycyjnych ławach Fianna Fáil. Ale wspólne wejście do rządu mimo wszystko mogłoby być wizerunkowym ciosem dla ugrupowań zajmujących do tej pory miejsca po przeciwnych stronach sceny politycznej. Alternatywą jest jednak rozpisanie nowych wyborów, które zgodnie z przewidywaniami znów wygrałaby Sinn Féin.
W zeszłym tygodniu irlandzki parlament zebrał się po raz pierwszy po wyborach. Podjęto pierwszą próbę wyłonienia premiera, ale żaden kandydat czterech ugrupowań nie zdobył większości. Najbliżej zwycięstwa była liderka Sinn Féin Mary Lou McDonald. Premier Leo Varadkar podał się do dymisji, ale pozostanie na stanowisku do czasu powołania nowego rządu.