Poniedziałkowy szczyt w formacie normandzkim – pierwsze spotkanie, na którym Wołodymyr Zełenski spotkał się z Władimirem Putinem jako prezydent Ukrainy – nie zakończył się przełomem. I to w zasadzie dobra wiadomość, bo jeśli jakikolwiek przełom był w ogóle możliwy, to raczej na niekorzyść Kijowa.
Tymczasem jedyne konkrety, które można wyczytać w zaledwie dwustronicowym komunikacie końcowym, to zobowiązanie do pełnej wymiany jeńców przed końcem roku (ewidentny sukces Zełenskiego, jeśli zobowiązanie zostanie spełnione), całkowitego zawieszenia broni przed końcem roku (w co akurat trudno uwierzyć, bo takie zawieszenia broni ogłaszano już wielokrotnie i nigdy nie dotrzymywano) i poszerzenia mandatu obserwatorów OBWE o pracę w nocy.

1. Zełenski nie taki słaby

Politycy i eksperci związani z poprzednią ekipą rządzącą nad Dnieprem i środowiska weteranów nie ufają Zełenskiemu. Podczas trwania szczytu pod jego biurem przy ulicy Bankowej manifestowano pod hasłami „Nie kapitulacji!”. Paradoksalnie dla Zełenskiego były one podobnym wsparciem, jak protesty antyłukaszenkowskiej opozycji na Białorusi w czasie, gdy Alaksandr Łukaszenka negocjował w sobotę z Putinem warunki integracji.
Pierwszy i najważniejszy wniosek: Zełenski wytrzymał presję. Przyznają to nawet niechętni mu politycy, jak posłanka Iryna Heraszczenko, bliska Petrowi Poroszence. – Dobrze, że władza nie poszła na kapitulację, na realizację planów Kremla – mówiła w telewizji Priamyj. Prawdziwa okazała się teza kolportowana przez otoczenie prezydenta, że zdaje on sobie sprawę z własnego niedoświadczenia, więc stara się czerpać z wiedzy specjalistów, dzięki czemu szybko się uczy.

2. Retoryka sobie, polityka sobie

Zełenski w kampanii wyborczej zapowiadał zmianę polityki wobec Donbasu. Poroszenko i jego ludzie straszyli kapitulacją, a zagony internetowej propagandy kolportowały tezę, że aktor jest po prostu marionetką Putina. Gdy „Ze” wszedł w buty prezydenta, okazało się, że retoryka retoryką, ale ramy wyznaczane przez rację stanu nie dają wielkiego pola manewru. Ekipa Zełenskiego wypracowuje nowe koncepcje humanitarnej reintegracji Donbasu, ale jeśli chodzi o implementację porozumień mińskich, jej linia w gruncie rzeczy niewiele różni się od linii Poroszenki. – Nasze interesy są wieczne – mawiał w XIX w. Lord Palmerston. Ukraińskie – jak się okazało – też.

3. Rosyjskie cele bez zmian

Kolejne kroki będą trudniejsze. Strony umówiły się, że będą pracować nad wdrażaniem porozumień mińskich, by za cztery miesiące, gdy ma się odbyć kolejny taki szczyt, można było ustalić konkrety związane np. ze specjalnym statusem dla okupowanej części Donbasu po przeprowadzeniu tam wolnych wyborów. To będzie wymagać od ukraińskich negocjatorów znacznie większej czujności niż w poniedziałkowe popołudnie.
Diabeł tkwi w szczegółach, a cel Kremla pozostaje ten sam: wcisnąć Ukraińcom z powrotem samozwańcze republiki Donbasu, legalizując tym samym umowną partię Noworosja w tamtejszym systemie politycznym i w ten sposób obciążyć Kijów kotwicą, która będzie spowalniać jakiekolwiek prozachodnie procesy zachodzące na samej Ukrainie i w jej relacjach z UE i USA.

4. Podejście pakietowe

Jeśli chodzi o samą Rosję, największy sukces osiągnęła ona w procesie przygotowywania szczytu w Paryżu. Udało się jej połączyć rozmowy o pokoju w Donbasie z rozmowami o tranzycie gazu przez Ukrainę – umowa w tej sprawie wygasa z końcem roku. To ulubiony przez Moskwę „pakietnyj podchod”, podejście pakietowe, w ramach którego łączy się niezwiązane ze sobą kwestie, by zwiększyć skuteczność dyplomacji. A ponieważ w tej konkretnej grze to Rosja stawia sobie ofensywne cele, takie podejście gra na jej korzyść.

5. Bez zdrady Zachodu

W ostatnich miesiącach można było obserwować rosnące apetyty państw zachodnioeuropejskich na poprawę relacji z Rosją. Prezydent Francji Emmanuel Macron wzywał do włączenia Moskwy do europejskiej architektury bezpieczeństwa, świadomie bądź nie powtarzając najważniejsze założenie tzw. doktryny Dmitrija Miedwiediewa.
Można się było spodziewać, że presja na Zełenskiego, by zgodził się na jakiekolwiek rozwiązanie, które dałoby pretekst do resetu, będzie rosła także z tej strony. Nie należy jednak tracić czujności. Nie na darmo Moskwa odrzuca płynące także z Kijowa sugestie, by poszerzyć format rozmów o bardziej „kremlosceptyczne” państwa, jak USA czy Wielka Brytania. ©℗
Jedyne konkrety to zobowiązanie do pełnej wymiany jeńców przed końcem roku