Uszczelnienie systemu, by nie dochodziło do wyłudzania świadczenia 500 plus, gdy ono nie przysługuje, oraz ułatwienia w tworzeniu żłobków - to niektóre ze zmian przewidzianych w projekcie ustawy, którym we wtorek ma zająć się rząd.

Przygotowany przez resort rodziny, pracy i polityki społecznej projekt nowelizacji niektórych ustaw związanych z systemami wsparcia rodzin to efekt przeglądu systemu wsparcia rodzin, do którego zobowiązała rząd ustawa wprowadzająca program "Rodzina 500 plus".

Projekt wprowadza zmiany przede wszystkim w ustawach: o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, o świadczeniach rodzinnych. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, o Karcie Dużej Rodziny.

Projekt ma m.in. wyeliminować niepożądane zjawiska, które zaobserwowano w trakcie pierwszego roku realizacji programu "Rodzina 500 plus", takie jak: dopasowywanie dochodu do kryterium uprawniającego do świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko, niezgodne ze stanem faktycznym deklarowanie samotnego wychowywania dziecka, deklarowanie zaniżonego dochodów oświadczeniach składanych przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, rozliczające się w formie karty podatkowej lub ryczałtu ewidencjonowanego.

Dodatkowo, projekt ma doprecyzować niektóre przepisy ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, np. dotyczące ustalania prawa do świadczenia wychowawczego na dzieci pozostające pod opieką naprzemienną rodziców nietworzących rodziny. Projekt ma także ujednolicić i doprecyzować przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych i ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.

Projekt ma m.in. wyeliminować praktyki dopasowywania dochodu do kryterium przez rozwiązywanie stosunku pracy, a następnie ponowne jego nawiązywanie z tym samym pracodawcą na innych warunkach. W takich sytuacjach nie będzie można stosować przepisów dotyczących utraty i uzyskania dochodu. Z danych MRPiPS wynika, że w ostatnim kwartale 2016 r. składano miesięcznie przeciętnie ok. 40 tys. wniosków o świadczenie wychowawcze, co przekracza liczbę urodzeń i szacowanej liczby dzieci uprawnionych do świadczenia w tym okresie (33 tys. urodzeń miesięcznie, przy liczbie uprawnionych ok. 18 tys.).

Inna z zaproponowanych w projekcie zmian ma związek z napływającymi do MRPiPS sygnałami o przypadkach składania przez rodziców dziecka, którzy nie są małżeństwem, niezgodnych ze stanem faktycznym oświadczeń, że są osobami samotnie wychowującymi dziecko, przede wszystkim w celu wyłączenia dochodu drugiego z rodziców. Projekt przewiduje wprowadzenie dla osoby deklarującej samotne wychowywanie dziecka, wymogu ustalenia alimentów na rzecz dziecka od drugiego rodzica.

W projekcie zaproponowano też zmiany w organizacji sposobu rozpatrywania spraw z zakresu unijnej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. MRPiPS podkreśla, że wciąż występują bardzo duże opóźnienia w realizacji wniosków o świadczenia wychowawcze przez marszałków województw w tego rodzacju sprawach (na koniec 2016 r., spośród 57,4 tys. wniosków o świadczenie wychowawcze oczekujących na rozpatrzenie 70 proc. to wnioski u marszałków województw). Zgodnie z proponowanymi regulacjami wojewoda będzie mógł upoważnić pracownika urzędu wojewódzkiego do załatwiania w jego imieniu spraw dotyczących realizacji świadczenia wychowawczego w ramach koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, a także do wydawania w tych sprawach decyzji. Ponadto zaproponowano, aby pracownicy samorządów województwa prowadzący postępowania w sprawie świadczeń rodzinnych lub świadczenia wychowawczego realizowanych w związku z koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego, z dniem 2 stycznia 2018 r. stali się pracownikami urzędów wojewódzkich.

Wśród zmian zaproponowanych w projekcie jest też anulowanie planowanego od listopada br. wzrostu kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych oraz wzrostu wysokości świadczeń rodzinnych. W uzasadnieniu projektu wskazano, że weryfikacja ta zakłada wzrost kryteriów oraz wzrost niektórych świadczeń rodzinnych o ok. 5-7 zł. Resort argumentował, że podwyżkę zaplanowano w 2015 r, a po wprowadzeniu programu 500 plus (1 kwietnia 2016 r.) sytuacja rodzin się zmieniła - każda osoba, która spełnia kryteria dochodowe uprawniające do świadczeń rodzinnych, otrzymuje też świadczenie 500 plus na każde dziecko, bo kryterium uprawniające do niego to 800 zł na osobę w rodzinie (1200 zł, jeśli w rodzinie jest dziecko z niepełnosprawnością), a przy świadczeniach rodzinnych próg wynosi 674 zł (lub 764 zł).

Projekt przewiduje też zmiany w tzw. ustawie żłobkowej. Według resortu mają one ułatwić zakładanie placówek opieki dla najmłodszych dzieci i zwiększyć liczbę dostępnych w nich miejsc. Zaproponowane w projekcie rozwiązania wzbudziły kontrowersje, protestowały m.in. środowiska opiekunek w żłobkach i klubach dziecięcych, uwagi miał też Rzecznik Praw Dziecka. W wyniku konsultacji resort wprowadził w projekcie zmiany.

W konsultacjach powtarzały się uwagi, że zwiększenie liczebności w grupach - co planował resort - osłabi jakość opieki. Zdecydowano się więc pozostawić liczebność dzieci pod opieką jednego opiekuna w żłobku lub w klubie dziecięcym na dotychczasowym poziomie; wycofano się ze zwiększenia liczby dzieci z 8 do 10. W pierwotnej wersji projektu MRPiPS proponowało zwiększenie liczby dzieci, którymi może się zajmować jeden opiekun, jeżeli wszystkie ukończyły 2. rok życia i w grupie nie znajduje się dziecko z niepełnosprawnością lub wymagające szczególnej opieki.

Resort zdecydował też, aby pozostać przy dzisiejszym stanie prawnym jeśli chodzi o możliwość przyjmowania dzieci do klubów dziecięcych - będą przyjmowane od 1. roku, a nie od 20. tygodnia, jak pierwotnie proponowało MRPiPS.

MRPiPS proponuje też m.in. likwidację obowiązku posiadania w żłobku i klubie dziecięcym dwóch sal, z zastrzeżeniem, że trzeba zapewnić miejsce na odpoczynek dla dzieci.

Resort chce też - w celu rozwijania sieci żłobków i tym samym aktywizacji zawodowej rodziców - wykorzystać m.in. środki z Funduszu Pracy.

MRPiPS szacuje, że w ciągu 2-3 lat utworzonych zostanie ok. 110 tys. miejsc, tak aby ok. 33 proc. dzieci w wieku 1-3 lata było objętych opieką instytucjonalną. Opłaty ponoszone przez rodziców spadłyby do ok. 400 zł miesięcznie.

W projekcie przewidziano też zmiany dotyczące Karty Dużej Rodziny, mające dostosować ją do najnowszych rozwiązań technologii cyfrowej oraz rozszerzyć wiedzę na temat zniżek ofertowych przez podmioty uczestniczące w programie, zachęcić nowe firmy do włączania się w tę inicjatywę. Zaproponowano też, aby uprawnieni do Karty Dużej Rodziny byli również rodzice, którzy kiedykolwiek posiadali co najmniej trójkę dzieci. (PAP)