Spółka z o.o. PROMESA z okazji 25-lecia istnienia firmy zafundowała pracownikom z 15-letnim stażem pracy zagraniczną wycieczkę o wartości 2000 zł. Dodatkowo firma w ramach nagród za dobre wyniki w pracy ufundowała załodze bilety do teatru. Upominki przekazane pracownikom zostały sfinansowane ze środków obrotowych spółki. Czy wycieczka oraz bilety są dla pracowników darowizną czy przychodem z nieodpłatnych świadczeń ze stosunku pracy?
W praktyce pracodawcy wręczają pracownikom prezenty będące nagrodą za dobre wyniki w pracy lub upominki związane z obchodami jubileuszu firmy. Wobec tego powstaje pytanie, czy prezent jest przychodem pracownika z nieodpłatnych świadczeń czy darowizną? Ostatnie interpretacje fiskusa kwalifikują przekazane pracownikom prezenty jako darowiznę, a nie jako przychód z nieodpłatnych świadczeń ze stosunku pracy. Na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy o PIT za przychody m.in. ze stosunku pracy uważa się w szczególności wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop, a także wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Zagadnienie nieodpłatnych świadczeń rozstrzygnął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 8 lipca 2014 r., sygn. akt K7/13. W ocenie TK wynagrodzenie za pracę może przybierać formę pieniężną lub postać różnego rodzaju świadczeń, które nie zawsze są określone w umowie o pracę. Zdaniem trybunału za przychód z nieodpłatnych świadczeń w rozumieniu art. 12 ust. 1 i art. 11 ust. 1 ustawy o PIT należy przyjąć takie świadczenia, które:
- zostały spełnione za zgodą pracownika, co oznacza, że pracownik skorzystał z nich z własnej woli;
- zostały spełnione w interesie pracownika, a nie w interesie pracodawcy i przyniosły mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść;
- korzyść ta jest wymierna i przypisana indywidualnemu pracownikowi.
Zatem świadczenia otrzymane od pracodawcy zarówno w pieniądzu, jak i w postaci rzeczowej, aby podlegały opodatkowaniu, muszą prowadzić do uzyskania po stronie pracownika dochodu, a więc korzyści majątkowej. Korzyścią majątkową może być wypłata pieniędzy, zaoszczędzenie wydatku albo otrzymanie świadczenia w postaci prezentu (wycieczka, bilet do teatru).
Jak odróżnić
Żeby nieodpłatne świadczenie mogło stanowić dochód związany ze stosunkiem pracy, a nie darowiznę, musi ono być zapłatą za pracę w formie innej niż pieniądz. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego „za takim zapatrywaniem przemawia wyraźnie zestawienie przepisów: art. 12 ust. 1 z art. 21 ust. 1 i art. 11 ust. 1 ustawy o PIT. Ich analiza prowadzi bowiem do wniosku, że «inne świadczenia nieodpłatne» traktowane są przez ustawodawcę jako forma przysporzenia wśród innych form, przede wszystkim – pieniędzy (…). Chodzi zatem o korzyści, które pracownik otrzymuje do własnej dyspozycji, którymi może swobodnie zarządzać i rozporządzać, przeznaczając je na zaspokojenie własnych potrzeb”. Wobec tego można sądzić, że zapłatą za dobre efekty w pracy może być bilet do teatru. Można także dywagować, czy sprezentowana wycieczka za długoletnią pracę jest formą nagrody, wynagrodzenia za wieloletnie związanie się pracownika z firmą, czy tylko chęcią bezinteresownego obdarowania pracownika? Zdaniem TK, jeżeli pracodawca zamierza wręczyć pracownikowi prezent i chce go obdarować z okazji jubileuszu firmy, to korzyść taką należy potraktować jako darowiznę podlegającą opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Jednak nie do końca można się zgodzić z takim poglądem. W opinii TK oraz organów skarbowych kryterium odróżniającym darowiznę od przychodu z nieodpłatnego świadczenia nie jest zamiar obdarowania pracownika, tylko ocena, czy świadczenie to leży w interesie pracownika czy pracodawcy i czy stanowi ono dla pracownika korzyść majątkową. Zasadniczo pracodawcy nie powinni dokonywać darowizn na rzecz swoich pracowników. Wszelkie nieodpłatne świadczenia dla pracowników są wynikiem stosunku pracy łączącym strony, więc wydaje się, że świadczenia rzeczowe powinny stanowić przychód z nieodpłatnych świadczeń ze stosunku pracy, a nie darowiznę.
Jak opodatkować
Praktyka organów skarbowych pokazuje jednak co innego. Ocenę, czy otrzymane świadczenie rzeczowe stanowi przychód z nieodpłatnych świadczeń ze stosunku pracy czy darowiznę, organy skarbowe uzależniają od tego, czy stanowi ono element wynagrodzenia. Jeżeli świadczenie to stanowi niepieniężną formę gratyfikacji za wykonaną pracę, to jest ono przychodem z nieodpłatnych świadczeń związanym ze stosunkiem pracy, a jeśli prezent nie jest elementem wynagrodzenia za pracę, to stanowi darowiznę. W piśmie dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 23 września 2019 r., nr 0115-KDIT2-2.4011.273.2019. 1.BK czytamy, że „okolicznościowe (podarunki) od spółki dla pracowników o długim stażu pracy – jako darowizny nie będą stanowić nieodpłatnego świadczenia ze stosunku pracy i będą podlegać opodatkowaniu na podstawie ustawy o podatku od spadków i darowizn. (…). Przekazanie pracownikom prezentów z okazji jubileuszu firmy nie stanowi dla nich nieodpłatnego świadczenia ze stosunku pracy. Jest darowizną i podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Istotą zamierzonej czynności jest jednostronne obdarowanie pracowników w związku z jubileuszem spółki”. Wobec tego należy uznać, że w omawianym przypadku wycieczka dla pracowników z okazji długoletniego stażu pracy będzie stanowiła dla pracownika darowiznę podlegającą opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, natomiast bilet do kina – jako forma dodatkowego wynagrodzenia – będzie przychodem pracownika z tytułu nieodpłatnych świadczeń, od których pracodawca jako płatnik pobierze zaliczkę na podatek dochodowy na zasadach przewidzianych dla umowy o pracę.
Fiskus wyrzuci z kosztów
Zgodnie z art. 888 par. 1 kodeksu cywilnego przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Z powołanego przepisu wynika, że wskutek darowizny dochodzi do zmniejszenia majątku darczyńcy w wyniku jednostronnej, nieodpłatnej czynności prawnej. Nieodpłatność świadczenia oznacza, że darczyńca w zamian za uczynioną darowiznę nie może uzyskać jakiegokolwiek ekwiwalentu ani w chwili dokonania darowizny, ani w przyszłości. Ponadto zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy o CIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodu darowizn. Zatem pracodawca nie zaliczy do kosztów uzyskania przychodu wydatków na prezenty dla pracowników, które nie są wynagrodzeniem za pracę tylko darowizną. W przypadku gdy upominek jest przychodem z nieodpłatnych świadczeń, to stanowi dla pracodawcy koszt uzyskania przychodu, ponieważ jest elementem wynagrodzenia pracownika. Takie stanowisko popiera dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 14 marca 2019 r., nr 0111-KDIB2-1.4010.8.2019.3.JK: „Z treści przedstawionego zdarzenia przyszłego wynika, że spółka zamierza obdarować pracowników kartami podarunkowymi uprawniającymi do dokonania zakupów w określonych punktach handlowych. Karty te nie będą stanowiły dodatkowej formy gratyfikacji za wykonaną pracę. Głównym celem przyznania Kart jest uczczenie jubileuszu Spółki oraz podkreślenie roli i uhonorowanie wkładu pracowników w całokształcie działalności spółki. (…) Przekazanie Kart odbędzie się niezależnie od wynagrodzenia wynikającego z wiążącego stosunku pracy i nastąpi w drodze darowizny. Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że planowane przez spółkę wydatki na nabycie kart podarunkowych dla pracowników nie będą stanowiły kosztów podatkowych”.
Opodatkowanie świadczeń rzeczowych podatkiem od spadków i darowizn powoduje niekorzystną sytuację dla pracodawcy, bowiem wyłącza możliwość zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania przychodu u pracodawcy. Natomiast u pracownika wartość otrzymanej darowizny od osoby zaliczonej do III grupy podatkowej, czyli od osoby obcej, korzysta ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, do kwoty 4902 zł. Pracownicy otrzymujący drogie prezenty muszą pamiętać o sumowaniu wartości upominków otrzymywanych od tej samego pracodawcy w okresie pięciu lat. ©℗
Podstawa prawna
• art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 21 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1387; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2473)
• art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 865; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2473)
• art. 888 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495)
• art. 9 ust. 1 i 2 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1813)