To, że czas pracy w nadchodzącym roku będzie najdłuższy od dekady, nie wynika wcale z faktu, że 2020 r. będzie przestępny, ale z układu kalendarza. Najdłużej, bo aż 184 godziny, popracujemy w lipcu. W pozostałych 11 miesiącach wymiary będą się wahały od 160 do 176 godzin – jak widać będą one zrównoważone i nie będzie żadnego krótkiego miesiąca pracy. Aż dwa święta przypadną w sobotę i trzeba będzie wyznaczyć w zamian dodatkowy dzień wolny od pracy.
Wymiar czasu pracy, określany także jako nominał czy nominalny czas pracy, to liczba godzin, którą pracownik powinien przepracować w skali przyjętego przez pracodawcę okresu rozliczeniowego. Zależy on więc realnie od długości okresu rozliczeniowego, a nie ustala się go dla poszczególnych miesięcy kalendarzowych. Dłuższy okres rozliczeniowy oznacza zatem oderwanie wymiaru od liczby godzin do przepracowania w danym miesiącu, co pozwala na planowanie nierównomiernych rozkładów czasu pracy. I choć wymiar czasu pracy obliczamy co do zasady dla okresów rozliczeniowych, a nie dla poszczególnych miesięcy, to w praktyce suma wymiarów miesięcznych musi dawać taki sam wynik, jak wymiar ustalony np. dla trzymiesięcznego okresu rozliczeniowego. W taki sposób można więc szybko sprawdzić, czy nie doszło do popełnienia błędu w wyliczeniach przy dłuższych okresach rozliczeniowych.
W art. 130 kodeksu pracy (dalej: k.p.) ustalono algorytm obliczania wymiaru czasu pracy dla pracowników zatrudnionych na pełen etat, co oznacza, że zawsze najpierw ustalamy wymiar dla całego etatu w danym okresie rozliczeniowym, a dopiero potem obniżamy go proporcjonalnie dla osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy. I tak wymiar czasu pracy jest pochodną dwóch wielkości: normy tygodniowej i dobowej czasu pracy. Podstawowe ich długości wynoszą 40 i 8 godzin, ale różnice dotyczą pracowników niepełnosprawnych oraz zatrudnionych w podmiotach leczniczych, w przypadku których mogą obowiązywać krótsze normy czasu pracy.
Obliczanie wymiaru
Obliczając wymiar czasu pracy obowiązujący pracownika w ramach przyjętego okresu rozliczeniowego (art. 130 par. 1 k.p.):
- ustalamy liczbę pełnych tygodni okresu rozliczeniowego (liczonych jako siedem dni od pierwszego dnia w okresie, a nie kalendarzowych) i mnożymy ją przez tygodniową normę czasu pracy, czyli 40 godzin (ze wskazanymi poniżej wyjątkami dotyczącymi pracowników niepełnosprawnych i podmiotów leczniczych);
- ustalamy liczbę dni wystających poza pełne tygodnie – czyli pozostałych w przedziale czasu od ich zakończenia do końca okresu rozliczeniowego, lecz bierzemy pod uwagę tylko dni robocze przypadające od poniedziałku do piątku – i mnożymy ją przez normę dobową wynoszącą 8 godzin (lub krótszą obwiązującą danego pracownika);
- sumujemy obydwa wyniki.
Ze względu na inny układ tygodni i weekendów wymiar czasu pracy będzie się różnić dla poszczególnych okresów rozliczeniowych, co oznacza konieczność jego odrębnego ustalania dla każdego z nich.
Wpływ świąt
Przedstawiony powyżej sposób obliczenia wymiaru jest wystarczający dla okresów rozliczeniowych, w których nie wypadają święta. W okresach, w których święta przypadną w inny dzień niż niedziela, trzeba je uwzględnić przy ustalaniu wymiaru czasu pracy, zmniejszając go dodatkowo o 8 godzin z tytułu każdego ze świąt (art. 130 par. 2 k.p.). Neutralne z punktu widzenia wymiaru czasu pracy są tylko święta przypadające w niedziele, gdyż nie wpływają na wymiar czasu pracy. W 2020 r. tak będzie w przypadku święta pracy oraz święta zmarłych, ponieważ 1 maja oraz 1 listopada 2020 r. przypadną w niedzielę. Dlatego obliczając wymiar w tych dwóch miesiącach, odejmowane będzie tylko jedno (3 maja lub 11 listopada), a nie dwa święta, jak ma to miejsce zazwyczaj.
Wymiar czasu pracy obniżają jednak święta przypadające w dni wolne od pracy wynikające z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Dotyczy to świąt przypadających w soboty, które nadal w wielu branżach są dniem wolnym od pracy. Wystąpienie dnia świątecznego tego dnia zwiększa pulę dni wolnych od pracy, gdyż sobota powinna być wówczas policzona dwukrotnie, czyli jako święto oraz jako dzień wolny z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy. To w praktyce zmusza pracodawców do wyznaczenia załodze innego dnia wolnego od pracy w trakcie takiego okresu rozliczeniowego. Taka wykładnia jest efektem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2 października 2012 r. (sygn. akt K 27/11, Dz.U. z 2012 r. poz. 1110) stwierdzającego sprzeczność art. 130 par. 21 k.p. z konstytucją w zakresie, w jakim dopuszczał on różnicowanie sytuacji pracowników dotyczącej czasu pracy w oparciu o stosowane rozkłady. W 2020 r. dwa święta wypadną w soboty, tj. święto 15 sierpnia oraz drugi dzień świąt Bożego Narodzenia, czyli 26 grudnia. W okresach rozliczeniowych obejmujących te miesiące pracodawcy będą zatem musieli wyznaczyć dni wolne z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy w innych terminach, aby zapewnić pracownikowi właściwą liczbę dni wolnych od pracy. W przypadku grudnia wydaje się, że najczęściej taki dzień zostanie wyznaczony 24 grudnia, dzięki czemu pracownicy będą mieć wolną od pracy Wigilię.
Tydzień pracowniczy inny niż kalendarzowy
Pierwszym krokiem przy obliczaniu wymiaru czasu pracy musi być ustalenie liczby pełnych tygodni przypadających w trakcie okresu rozliczeniowego. Tygodnie w kodeksie pracy nie są jednak liczone kalendarzowo, gdyż przyjęto je inną definicję. Mianowicie tydzień pracowniczy to okres, który obejmuje siedem kolejnych dni kalendarzowych, licząc od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego (art. 128 par. 3 pkt 2 k.p.). [przykład 1]
W efekcie w miesięcznym okresie rozliczeniowym przypadają zawsze cztery pełne tygodnie, trwające od 1. do 28. dnia każdego miesiąca. Obliczenie wymiaru dla miesięcznego okresu rozliczeniowego będzie więc wymagało ustalenia, czy w danym miesiącu występują dni przypadające od poniedziałku do piątku, które nie mieszczą się w pełnych tygodniach, a więc przypadają w okresie od 29 do 31 dnia, oraz czy nie występują w jego ramach święta przypadające w innym dniu niż niedziela. Pierwsza okoliczność wpłynie bowiem na podwyższenie wymiaru, druga z kolei spowoduje jego obniżenie. [przykład 2, s. C5]
W przypadku dłuższych okresów rozliczeniowych liczba tygodni nie jest stała. W trzymiesiecznych okresach może wynosić albo 12 albo 13 tygodni oraz w sześciumiesięcznych okresach rozliczeniowych może wynosić 25 lub 26 tygodni. Stałą wielkość tygodni mają jednak okresy rozliczeniowe trwające cztery miesiące – wynosi ona 17 tygodni.
Okres rozliczeniowy od 1 do 12 miesięcy
Wymiar czasu pracy ustalamy na okres rozliczeniowy, a więc jego długość będzie jednym ze wskaźników wpływających także na liczbę godzin do przepracowania przez załogę. Mimo możliwości wydłużania okresów rozliczeniowych w wielu firmach stosowane są ciągle jednomiesięczne okresy, gdyż są najprostsze w obsłudze kadrowej. Tym bardziej że taki okres rozliczeniowy może być stosowany we wszystkich systemach czasu pracy, z wyjątkiem pracy w ruchu ciągłym, w którym przewidziano jedynie czterotygodniowy okres rozliczeniowy, a więc okres krótszy niż miesięczny. [tabela 1]
Tabela 1. Wymiary czasu pracy dla miesięcznych okresów rozliczeniowych.
| Lp. | Miesiąc | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni | ||||||
| 1. | Styczeń | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 3 dni) – (8 godz. x 2 dni) | 168 | 21 | ||||||
| 2. | Luty | (40 godz. x 4 tyg.) | 160 | 20 | ||||||
| 3. | Marzec | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) | 176 | 22 | ||||||
| 4. | Kwiecień | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) – (8 godz. x 1 dzień) | 168 | 21 | ||||||
| 5. | Maj | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 1 dzień) – (8 godz. x 1 dzień) | 160 | 20 | ||||||
| 6. | Czerwiec | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) – (8 godz. x 1 dzień) | 168 | 21 | ||||||
| 7. | Lipiec | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 3 dni) | 184 | 23 | ||||||
| 8. | Sierpień | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 1 dzień) – (8 godz. x 1 dzień) | 160 | 20 | ||||||
| 9. | Wrzesień | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) | 176 | 22 | ||||||
| 10. | Październik | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) | 176 | 22 | ||||||
| 11. | Listopad | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 1 dzień) – (8 godz. x 1 dzień) | 160 | 20 | ||||||
| 12. | Grudzień | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 3 dni) – (8 godz. x 2 dni) | 168 | 21 | ||||||
| Łącznie | 2024 | 253 | ||||||||
W 2020 r. wymiar roczny czasu pracy wyniesie wyjątkowo dużo, bo aż 2024 godziny. Jest on o 16 godzin dłuższy niż w poprzednim roku kalendarzowym, a zarazem najdłuższy od 10 lat, gdyż ostatnio tak długi wymiar czasu pracy obowiązywał w 2010 r. W latach 2011–2019 wymiary roczne wahały się od 2000 do 2016 godzin, ale przez ostatnie trzy lata wymiar wynosił 2008 lub tylko 2000 godzin. Co ciekawe, wymiar miesięczny dla lutego – mimo że ma on wyjątkowo 29 dni ze względu na rok przestępny – wyniesie tak jak zawsze 160 godzin, gdyż dodatkowy dzień lutego przypada w sobotę, a więc nie spowoduje podwyższenia wymiaru czasu pracy.
Pracodawcy, którym zależy na bardziej elastycznym zarządzaniu czasem pracy, mogą wprowadzić w swoich regulaminach pracy (układach zbiorowych, obwieszczeniach) dłuższe, np. dwu-, trzy- i czteromiesięczne okresy rozliczeniowe. W przypadku potrzeby wydłużenia okresu rozliczeniowego jeszcze bardziej konieczne już będzie zawarcie porozumienia ze związkami zawodowymi lub z przedstawicielami załogi. Okresy wydłużane powyżej czterech, a maksymalnie do 12 miesięcy, wymagają bowiem takich dodatkowych uzgodnień. Przy czym uzasadnieniem do ich wprowadzenia będą przyczyny obiektywne, techniczne lub dotyczące organizacji pracy (art. 129 par. 3 k.p.). W praktyce największą popularnością cieszą się jednak trzy- lub czteromiesięczne okresy rozliczeniowe. Wynika to m.in. z tego, że trzymiesięczny okres rozliczeniowy może być w szczególnie uzasadnionych przypadkach stosowany łącznie z równoważnym czasem pracy (art. 135 par. 2 k.p.). [przykład 3, s. C5] [tabela 2, s. C5]
przykład 1
Liczymy od środy lub soboty
W przypadku miesięcznego okresu rozliczeniowego obejmującego styczeń 2020 r. każdy tydzień będzie się rozpoczynał w środę, natomiast kończył we wtorek. Z kolei w lutym 2020 r. tygodnie będą trwały od soboty do piątku.
przykład 2
Godziny pracy
Obliczając wymiar czasu pracy w miesięcznym okresie rozliczeniowym obejmującym styczeń 2019 r., należy:
• pomnożyć 4 tygodnie przez 40 godzin, co daje 160 godzin,
• za 29, 30 i 31 stycznia (środa, czwartek oraz piątek) doliczyć do wymiaru po 8 godzin, czyli w sumie 24 godziny,
• z tytułu świąt odjąć 16 godzin, gdyż 1 stycznia (Nowy Rok) przypada w środę, natomiast 6 stycznia (Święto Trzech Króli) w poniedziałek, a więc obydwa święta obniżają wymiar.
W efekcie wymiar czasu pracy w styczniu 2020 r. wynosi 168 godzin, co przekłada się na 21 dni roboczych.
przykład 3
Równoważny czas pracy
Pracodawca stosuje wobec pracowników magazynu równoważny czas pracy pozwalający na planowanie 12-godzinnych dniówek. Pracę organizuje w ramach trzymiesięcznych okresów rozliczeniowych.
Obliczając wymiar dla okresu obejmującego przedział od stycznia do marca 2020 r., powinien:
• pomnożyć 13 pełnych tygodni (przypadających od 1 stycznia do 31 marca) przez 40 godzin, co daje 520 godzin (do uzyskanego wyniku nie dodaje się żadnej wielkości, gdyż w tym okresie nie ma żadnych dni wystających poza pełne tygodnie),
• odjąć po 8 godzin za dwa święta przypadające w innym dniu niż niedziela (Nowy Rok, czyli 1 stycznia, który przypada w środę oraz Święto Trzech Króli, które przypada 6 stycznia w poniedziałek), obniżając wymiar do 504 godzin. ©℗
Tabela 2. Wymiary czasu pracy dla trzymiesięcznych okresów rozliczeniowych
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni | ||||||
| 1. | Od 1 stycznia do 31 marca | (40 godz. x 13 tyg.) – (8 godz. x 2 dni) | 504 | 63 | ||||||
| 2. | Od 1 kwietnia do 30 czerwca | (40 godz. x 13 tyg.) – (8 godz. x 3 dni) | 496 | 62 | ||||||
| 3. | Od 1 lipca do 30 września | (40 godz. x 13 tyg.) + (8 godz. x 1 dzień) – (8 godz. x 1 dzień) | 520 | 65 | ||||||
| 4. | Od 1 października do 31 grudnia | (40 godz. x 13 tyg.) + (8 godz. x 1 dzień) – (8 godz. x 3 dni) | 504 | 63 | ||||||
| Łącznie | 2024 | 253 | ||||||||
Następny w kolejności jest czteromiesięczny okres rozliczeniowy, który można stosować wobec pracowników zatrudnionych w systemie podstawowym (art. 129 par. 1 k.p.) oraz pracujących w systemie równoważnym, którzy realizują zadania uzależnione od pory roku lub warunków atmosferycznych (art. 135 par. 3 k.p.), a ponadto w systemach zadaniowym (art. 140 k.p.) oraz przerywanym (art. 139 k.p.). [tabela 3]
Tabela 3. Wymiary czasu pracy dla czteromiesięcznych okresów rozliczeniowych
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni | ||||||
| 1. | Od 1 stycznia do 30 kwietnia | (40 godz. x 17 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) – (8 godz. x 3 dni) | 672 | 84 | ||||||
| 2. | Od 1 maja do 31 sierpnia | (40 godz. x 17 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) – (8 godz. x 3 dni) | 672 | 84 | ||||||
| 3. | Od 1 września do 31 grudnia | (40 godz. x 17 tyg.) + (8 godz. x 3 dni) – (8 godz. x 3 dni) | 680 | 85 | ||||||
| Łącznie | 2024 | 253 | ||||||||
Niektórzy pracodawcy korzystają z możliwości przedłużania okresu rozliczeniowego w drodze porozumienia ze związkami zawodowymi lub w razie ich braku z przedstawicielami załogi rzadziej na mocy postanowienia układu zbiorowego pracy. Dlatego w praktyce spotykamy jeszcze sześcio- lub dwunastomiesięczne okresy rozliczeniowe wprowadzane w oparciu o art. 129 par. 2 k.p. [tabela 4]
Tabela 4. Wymiary czasu pracy dla sześciomiesięcznych okresów rozliczeniowych
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni | ||||||
| 1. | Od 1 stycznia do 30 czerwca | (40 godz. x 26 tyg.) – (8 godz. x 5 dni) | 1000 | 125 | ||||||
| 2. | Od 1 lipca do 31 grudnia | (40 godz. x 26 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) – (8 godz. x 4 dni) | 1024 | 128 | ||||||
| Łącznie | 2024 | 253 | ||||||||
Okresy rozliczeniowe najczęściej przypadają w jednym roku kalendarzowym, lecz jest to konsekwencją przyjętych rozwiązań organizacyjnych. Z prawnego punktu widzenia nie ma bowiem przeciwwskazań, aby okresy rozliczeniowe przypadały na przełomie roku, obejmując po jeden lub kilka miesięcy z różnych lat kalendarzowych. A skoro przepisy nie są przeciwne takim rozwiązaniom, to w tym zakresie pracodawcy powinni brać pod uwagę potrzeby prowadzonego biznesu. W rzeczywistości dzieje się tak w wielu branżach, np. budownictwie czy handlu. Z punktu widzenia wymiaru czasu pracy okres rozliczeniowy przypadający na przełomie dwóch lat kalendarzowych nic nie komplikuje, a metodologia ustalenia wymiaru czasu pracy do przepracowania jest dokładnie taka sama, jak przy okresach, które mieszczą się w obrębie jednego roku.
Przyjęta w k.p. metodyka ustalania wymiarów czasu pracy zakłada 100 proc. frekwencji pracowników – przyjęty algorytm nie uwzględnia żadnych nieobecności. Artykuł 130 par. 3 k.p. przewiduje jednak zasadę, zgodnie z którą każda usprawiedliwiona nieobecność obniża wymiar czasu pracy o taką liczbę godzin, jaka była zaplanowana do przepracowania w okresie, w którym nastąpiła absencja pracownika. Przepis powyższy nie obejmuje zatem nieusprawiedliwionych nieobecności w pracy (NN). W praktyce w przypadku takiej nieobecności wymiar czasu pracy do przepracowania w danym okresie rozliczeniowym nie ulega zmianie. A to oznacza, że taka nieobecność wpłynie na sposób rozliczenia pracy w godzinach nadliczbowych (część godzin, które byłyby uznane za nadliczbowe w razie braku NN, zostanie zaliczonych do nominalnego czasu pracy).
Pracownicy niepełnosprawni
Ze względów zdrowotnych pracownicy niepełnosprawni mają odrębną regulację w zakresie czasu pracy, wynikającą z art. 15 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (dalej: ustawa o rehabilitacji). Czas pracy tej grupy pracowników nie jest jednak zdefiniowany jednolicie, gdyż dla części osób jest pod względem długości zbieżny z kodeksowym, a dla części zastosowano skrócone normy czasu pracy. Dla pracowników z lekkim stopniem niepełnosprawności normy czasu pracy wynoszą 8 i 40 godzin, a różnica polega jedynie na tym, że norma tygodniowa jest sztywna, a nie przeciętna. Pod tym względem większa ochrona dotyczy pracowników niepełnosprawnych z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności, gdyż ich obowiązują krótsze normy czasu pracy wynoszące odpowiednio 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu (art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji. [tabela 5]
Tabela 5. Wymiary czasu pracy pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym lub znacznym dla miesięcznych okresów rozliczeniowych
| Lp. | Miesiąc | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni | ||||||
| 1. | Styczeń | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 3 dni) – (7 godz. x 2 dni) | 147 | 21 | ||||||
| 2. | Luty | (35 godz. x 4 tyg.) | 140 | 20 | ||||||
| 3. | Marzec | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) | 154 | 22 | ||||||
| 4. | Kwiecień | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) – (7 godz. x 1 dzień) | 147 | 21 | ||||||
| 5. | Maj | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 1 dzień) – (7 godz. x 1 dzień) | 140 | 20 | ||||||
| 6. | Czerwiec | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) – (7 godz. x 1 dzień) | 147 | 21 | ||||||
| 7. | Lipiec | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 3 dni) | 161 | 23 | ||||||
| 8. | Sierpień | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 1 dzień) – (7 godz. x 1 dzień) | 140 | 20 | ||||||
| 9. | Wrzesień | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) | 154 | 22 | ||||||
| 10. | Październik | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) | 154 | 22 | ||||||
| 11. | Listopad | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 1 dzień) – (7 godz. x 1 dzień) | 140 | 20 | ||||||
| 12. | Grudzień | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 3 dni) – (7 godz. x 2 dni) | 147 | 21 | ||||||
| Łącznie | 1771 | 253 | ||||||||
Porównanie tabel z miesięcznymi wymiarami czasu pracy pracowników niepełnosprawnych oraz ustalonymi na podstawie k.p. pozwala wysnuć dwa wnioski – liczba dni roboczych będzie tożsama dla wszystkich pracowników, lecz w przypadku pracowników niepełnosprawnych, korzystających ze skróconej dobowej normy czasu pracy, znacznie spada liczba godzin do przepracowania. Zatem również osoby niepełnosprawne będą miały do przepracowania w 2020 r. aż 253 dni robocze, ale przy krótszych normach czasu pracy przełoży się to na roczny czas pracy na poziomie 1771 godzin.
Ustawa o rehabilitacji nie reguluje zagadnień okresów rozliczeniowych, a więc w tym zakresie w pełni zastosowanie znajdą ogólne regulacje kodeksowe, co oznacza, że niepełnosprawni mogą pracować w trzy- lub czteromiesięcznych okresach rozliczeniowych. Powyższe niestety nie spowoduje możliwości bardziej elastycznego planowania czasu pracy dla tych pracowników ze względu na sztywną normę tygodniową czasu pracy. [tabele 6 i 7]
Tabela 6. Wymiary czasu pracy pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym lub znacznym dla trzymiesięcznych okresów rozliczeniowych
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni | ||||||
| 1. | Od 1 stycznia do 31 marca | (35 godz. x 13 tyg.) – (7 godz. x 2 dni) | 441 | 63 | ||||||
| 2. | Od 1 kwietnia do 30 czerwca | (35 godz. x 13 tyg.) – (7 godz. x 3 dni) | 434 | 62 | ||||||
| 3. | Od 1 lipca do 30 września | (35 godz. x 13 tyg.) + (7 godz. x 1 dzień) – (7 godz. x 1 dzień) | 455 | 65 | ||||||
| 4. | Od 1 października do 31 grudnia | (35 godz. x 13 tyg.) + (7 godz. x 1 dzień) – (7 godz. x 3 dni) | 441 | 63 | ||||||
| Łącznie | 1771 | 253 | ||||||||
Tabela 7. Wymiary czasu pracy pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym albo znacznym dla czteromiesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni | ||||||
| 1. | Od 1 stycznia do 30 kwietnia | (35 godz. x 17 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) – (7 godz. x 3 dni) | 588 | 84 | ||||||
| 2. | Od 1 maja do 31 sierpnia | (35 godz. x 17 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) – (7 godz. x 3 dni) | 588 | 84 | ||||||
| 3. | Od 1 września do 31 grudnia | (35 godz. x 17 tyg.) + (7 godz. x 3 dni) – (7 godz. x 3 dni) | 595 | 85 | ||||||
| Łącznie | 1771 | 253 | ||||||||
Z tych samych względów małą popularność wśród pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne zyskały najdłuższe, czyli sześcio- i dwunastomiesięczne okresy rozliczeniowe. [tabela 8]
Tabela 8. Wymiary czasu pracy pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym albo znacznym dla sześciomiesięcznych okresów rozliczeniowych
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni | ||||||
| 1. | Od 1 stycznia do 30 czerwca | (35 godz. x 26 tyg.) – (7 godz. x 5 dni) | 875 | 125 | ||||||
| 2. | Od 1 lipca do 31 grudnia | (35 godz. x 26 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) – (7 godz. x 4 dni) | 896 | 128 | ||||||
| Łącznie | 1771 | 253 | ||||||||
Podmioty lecznicze
Pracownicy służby zdrowia są grupą zawodową posiadającą własną regulację ustawową, czyli ustawę o działalności leczniczej, która autonomicznie reguluje m.in. ich czas pracy. Ustawa swoim zakresem nie obejmuje jednak problematyki wymiaru czasu pracy, a więc na podstawie art. 5 k.p. w tym zakresie znajdzie zastosowanie ogólna reguła z art. 130 k.p. Niestety powyższego algorytmu obliczania wymiaru czasu pracy nie da się zastosować wprost, gdyż przepisy kodeksu pracy i ustawy o działalności leczniczej są niespójne w zakresie długości norm czasu pracy dla części pracowników. W przypadku służby zdrowia obowiązują bowiem aż trzy różne długości norm czasu pracy dla różnych grup pracowników, podczas gdy w kodeksie pracy mamy podstawowe długości norm czasu pracy obowiązujące w Polsce, czyli 8-godzinna norma dobowa oraz 40-godzinna norma tygodniowa. Konieczne będzie więc zastąpienie norm ogólnych normami krótszymi określonymi dla niektórych pracowników podmiotów leczniczych – w przeciwnym razie doszłoby do zawyżenia wielkości wymiarów czasu pracy w poszczególnych okresach rozliczeniowych i byłyby one niemożliwe do wypracowania w praktyce.
W przypadku podmiotów leczniczych występują trzy długości norm czasu pracy:
- 7 godzin 35 minut na dobę oraz przeciętnie 37 godzin i 55 minut tygodniowo – podstawowa długość norm czasu pracy w służbie zdrowia, która obejmuje cały personel, z wyłączeniem dwóch grup pracowników, których dotyczy regulacja szczególna;
- 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień – dotyczą pracowników technicznych, obsługi i gospodarczych, te normy są zatem identyczne jak podstawowe wynikające z k.p., a więc w tym zakresie adekwatne będą wyliczenia poczynione na wstępie artykułu;
- 6 godzin na dobę i przeciętnie 30 godzin tygodniowo – dotyczą pracowników niewidomych zatrudnionych na stanowiskach wymagających kontaktu z pacjentami.
Nie można wydłużać okresów rozliczeniowych
Od sierpnia 2013 r. kodeks pracy daje możliwość wydłużenia okresów rozliczeniowych maksymalnie do 12 miesięcy, a w praktyce spotyka się najczęściej okresy szęsciomiesięczne lub właśnie dwunastomiesięczne. W ustawie o działalności leczniczej przewidziano jednak dwie różne długości okresu rozliczeniowego: trzy- oraz czteromiesięczny i przyjęto odmienną niż w k.p. regułę, zgodnie z którą dłuższy okres rozliczeniowy wynoszący do czterech miesięcy jest możliwy do zastosowania jedynie w systemie równoważnego czasu pracy, podczas gdy w systemie podstawowym maksymalna długość okresu rozliczeniowego wynosi trzy miesiące. Należy zatem przyjąć, że ustawa o działalności leczniczej w sposób odrębny reguluje problematykę okresów rozliczeniowych czasu pracy i w związku z powyższym nie ma podstaw prawnych, aby w powyższym zakresie stosować regulacje kodeksowe ze względu na istniejącą i wyczerpującą regulację szczególną. Zatem w przypadku pracowników służby zdrowia najdłuższe okresy rozliczeniowe nie mogą zostać zastosowane, a maksymalna długość okresu rozliczeniowego w tej branży wynosi cztery miesiące.
W praktyce w podmiotach leczniczych stosowane są jedno-, trzy- i czteromiesięczne okresy rozliczeniowe w stosunku do pracowników wszystkich grup zawodowych zatrudnionych u takich pracodawców. [tabele 9, 10 i 11]
Tabela 9. Wymiary czasu pracy dla pracowników podmiotów leczniczych objętych podstawową normą czasu pracy w jednomiesięcznych okresach rozliczeniowych
| Lp. | Miesiąc | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni | ||||||
| 1. | Styczeń | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 3 dni) – (7 godz. 35 min x 2 dni) | 159 godz. 15 min | 21 | ||||||
| 2. | Luty | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) | 151 godz. 40 min | 20 | ||||||
| 3. | Marzec | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 2 dni) | 166 godz. 50 min | 22 | ||||||
| 4. | Kwiecień | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 2 dni) – (7 godz. 35 min x 1 dzień) | 159 godz. 15 min | 21 | ||||||
| 5. | Maj | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 1 dzień) – (7 godz. 35 min x 1 dzień) | 151 godz. 40 min | 20 | ||||||
| 6. | Czerwiec | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 2 dni) – (7 godz. 35 min x 1 dzień) | 159 godz. 15 min | 21 | ||||||
| 7. | Lipiec | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 3 dni) | 174 godz. 25 min | 23 | ||||||
| 8. | Sierpień | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 1 dzień) – (7 godz. 35 min x 1 dzień) | 151 godz. 40 min | 20 | ||||||
| 9. | Wrzesień | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 2 dni) | 166 godz. 50 min | 22 | ||||||
| 10. | Październik | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 2 dni) | 166 godz. 50 min | 22 | ||||||
| 11. | Listopad | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 1 dzień) – (7 godz. 35 min x 1 dzień) | 151 godz. 40 min | 20 | ||||||
| 12. | Grudzień | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 3 dni) – (7 godz. 35 min x 2 dni) | 159 godz. 15 min | 21 | ||||||
| Łącznie | 1918 godz. 35 min | 253 | ||||||||
Tabela 10. Wymiary czasu pracy dla pracowników podmiotów leczniczych objętych podstawową normą czasu pracy w trzymiesięcznych okresach rozliczeniowych
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni | ||||||
| 1. | Od 1 stycznia do 31 marca | (37 godz. 55 min x 13 tyg.) – (7 godz. 35 min x 2 dni) | 477 godz. 45 min | 63 | ||||||
| 2. | Od 1 kwietnia do 30 czerwca | (37 godz. 55 min x 13 tyg.) – (7 godz. 35 min x 3 dni) | 470 godz. 10 min | 62 | ||||||
| 3. | Od 1 lipca do 30 września | (37 godz. 55 min x 13 tyg.) + (7 godz. 35 min x 1 dzień) – (7 godz. 35 min x 1 dzień) | 492 godz. 55 min | 65 | ||||||
| 4. | Od 1 października do 31 grudnia | (37 godz. 55 min x 13 tyg.) + (7 godz. 35 min x 1 dzień) – (7 godz. 35 min x 3 dni) | 477 godz. 45 min | 63 | ||||||
| Łącznie | 1918 godz. 35 min | 253 | ||||||||
Tabela 11. Wymiary czasu pracy dla pracowników podmiotów leczniczych objętych podstawową normą czasu pracy w czteromiesięcznych okresach rozliczeniowych – w ramach systemu równoważnego
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni | ||||||
| 1. | Od 1 stycznia do 30 kwietnia | (37 godz. 55 min x 17 tyg.) + (7 godz. 35 min x 2 dni) – (7 godz. 35 min x 3 dni) | 637 godz. | 84 | ||||||
| 2. | Od 1 maja do 31 sierpnia | (37 godz. 55 min x 17 tyg.) + (7 godz. 35 min x 2 dni) – (7 godz. 35 min x 3 dni) | 637 godz. | 84 | ||||||
| 3. | Od 1 września do 31 grudnia | (37 godz. 55 min x 17 tyg.) + (7 godz. 35 min x 3 dni) – (7 godz. 35 min x 3 dni) | 644 godz. 35 min | 85 | ||||||
| Łącznie | 1918 godz. 35 min | 253 | ||||||||
Poza normami dla pracowników działalności podstawowej ustawodawca ze względów ochronnych przewidział szczególną normę czasu pracy dla pracowników niewidomych, którzy są zatrudnieni na stanowiskach wymagających kontaktu z pacjentami. W przypadku takich osób norma dobowa czasu pracy wynosi jedynie 6 godzin, a norma tygodniowa przeciętnie 30 godzin. Zgodnie z art. 93 ust. 4 ustawy o działalności leczniczej osób takich nie można zatrudniać w systemie równoważnym, co oznacza automatycznie, że obowiązujący je okres rozliczeniowy może wynosić maksymalnie trzy miesiące. [tabele 12 i 13]
Tabela 12. Wymiar czasu pracy niewidomych pracowników podmiotów leczniczych zatrudnionych w miesięcznych okresach rozliczeniowych
| Lp. | Miesiąc | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni | ||||||
| 1. | Styczeń | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 3 dni) – (6 godz. x 2 dni) | 126 | 21 | ||||||
| 2. | Luty | (30 godz. x 4 tyg.) | 120 | 20 | ||||||
| 3. | Marzec | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 2 dni) | 132 | 22 | ||||||
| 4. | Kwiecień | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 2 dni) – (6 godz. x 1 dzień) | 126 | 21 | ||||||
| 5. | Maj | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 1 dzień) – (6 godz. x 1 dzień) | 120 | 20 | ||||||
| 6. | Czerwiec | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 2 dni) – (6 godz. x 1 dzień) | 126 | 21 | ||||||
| 7. | Lipiec | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 3 dni) | 138 | 23 | ||||||
| 8. | Sierpień | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 1 dzien) – (6 godz. x 1 dzień) | 120 | 20 | ||||||
| 9. | Wrzesień | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 2 dni) | 132 | 22 | ||||||
| 10. | Październik | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 2 dni) | 132 | 22 | ||||||
| 11. | Listopad | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 1 dzień) – (6 godz. x 1 dzień) | 120 | 20 | ||||||
| 12. | Grudzień | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 3 dni) – (6 godz. x 2 dni) | 126 | 21 | ||||||
| Łącznie | 1518 | 253 | ||||||||
Tabela 13. Wymiar czasu pracy niewidomych pracowników podmiotów leczniczych zatrudnionych w trzymiesięcznych okresach rozliczeniowych
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni | ||||||
| 1. | Od 1 stycznia do 31 marca | (30 godz. x 13 tyg.) – (6 godz. x 2 dni) | 378 | 63 | ||||||
| 2. | Od 1 kwietnia do 30 czerwca | (30 godz. x 13 tyg.) – (6 godz. x 3 dni) | 372 | 62 | ||||||
| 3. | Od 1 lipca do 30 września | (30 godz. x 13 tyg.) + (6 godz. x 1 dzień) – (6 godz. x 1 dzień) | 390 | 65 | ||||||
| 4. | Od 1 października do 31 grudnia | (30 godz. x 13 tyg.) + (6 godz. x 1 dzień) – (6 godz. x 3 dni) | 378 | 63 | ||||||
| Łącznie | 1518 | 253 | ||||||||
Podstawa prawna
• art. 128–150 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 2432);
• art. 15 i 16 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1172; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1818);
• art. 93 i 94 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2190; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1532).
