Rada Miejska nadała uchwałą statut sołectwu, ale ta nie spodobała się prokuratorowi rejonowemu, który wniósł na nią skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wlkp. Uchwale zarzucił nadanie organowi uchwałodawczemu – jakim jest zebranie wiejskie - kompetencji do wyboru i odwołania sołtysa i członków rady sołeckiej; wprowadzeniu ograniczenia czynnego prawa wyborczego, poprzez zastrzeżenie, że dla dokonania ważnego wyboru sołtysa i rady sołeckiej wymagana jest obecność co najmniej 1/5 uprawnionych mieszkańców sołectwa.
W odpowiedzi na skargę burmistrz uznał argumenty skargi w całości za zasadne. Do sprawy dołączył również prokurator okręgowy, który jednak zmodyfikował zakres zarzutów.
W uzasadnieniu zauważył, że w § 6 uchwały rada dokonała nieuprawnionego wykluczenia z udziału w zebraniu wiejskim stałych mieszkańców sołectwa, którzy utracili prawa wyborcze. Zdaniem prokuratora, taki zapis nie znajduje oparcia w ustawie i stanowi przejaw dyskryminacji, o którym mowa w art. 32 ust. 2 Konstytucji RP. Według prokuratora, nic nie stoi na przeszkodzie, aby osoba, która utraciła prawa wyborcze ale jest stałym mieszkańcem sołectwa brała udział w zebraniu wiejskim.
Następnie skarżący zauważył, iż ustawa o samorządzie gminnym nie zawiera przepisów pozwalających na przyjęcie konstrukcji domniemania właściwości zebrania wiejskiego w sprawach nieuregulowanych ustawą - w aktualnym stanie prawnym brak jest przepisu, z którego wynikałyby uprawnienia zebrania wiejskiego do dokonywania wyboru oraz odwoływania sołtysa, czy rady sołeckiej.
W ocenie prokuratora również paragraf dotyczącym kworum podjęto z istotnym naruszeniem ustawy o samorządzie gminnym, bo ustawa nie wprowadza dla ważności wyboru sołtysa lub rady sołeckiej żadnego kworum. Zatem każde wybory, bez względu na frekwencję będą ważne i wyłonią sołtysa oraz członków rady sołeckiej.
24 lipca br. WSA podzielił poglądy obu prokuratorów.
Zdaniem sądu, w aktualnym stanie prawnym brak jest przepisu, z którego wynikałyby uprawnienia zebrania wiejskiego do dokonywania wyboru oraz do odwoływania sołtysa czy też rady sołeckiej. Z treści ustawy wynika, że prawo wybierania tych organów przysługuje osobom fizycznym mającym status stałego mieszkańca sołectwa i uprawnionym do głosowania w wyborach powszechnych. Zebranie wiejskie jest zaś bytem odrębnym od ogółu uprawnionych do głosowania mieszkańców danej jednostki pomocniczej, mimo iż skład obu tych gremiów pokrywa się.
Dalej WSA wskazywał, że przyznanie zebraniu wiejskiemu charakteru elekcyjnego pozostaje w sprzeczności z regulacją art. 36 ust. 1 u.s.g., w którym ustawodawca nadał zebraniu wiejskiemu wyłącznie uprawnienia uchwałodawcze. Zdaniem sądu, gdyby ustawodawca zechciał, aby wyboru sołtysa i członków rady sołeckiej dokonywało zebranie wiejskie to stosowany zapis znalazłby się ustawie, poszerzając uprawnienia organu uchwałodawczego o kompetencje.
Sąd stwierdził także, że uzależnienie uprawnienia mieszkańców sołectwa do udziału w zebraniu wiejskim sołectwa, na terenie którego stale zamieszkują, poprzez fakt posiadania przez nich czynnego i biernego prawa wyborczego stanowi przekroczenie kompetencji ustawowej. Wprawdzie żaden przepis prawa nie precyzuje, kto z mieszkańców sołectwa może, a kto nie może uczestniczyć w zebraniu wiejskim z prawem do głosowania, jednakże należy zgodzić się z tezą, że ograniczenie wynikające z art. 36 ust. 2 u.s.g. dotyczy tylko i wyłącznie udziału w wyborach sołtysa i rady sołeckiej. Nie można zatem na tej podstawie ograniczać uprawnienia stałych mieszkańców sołectwa do decydowania o innych sprawach dotyczących jednostki pomocniczej, na terenie której zamieszkują.
WSA podkreślił, iż zawężenie przez radę miejską kręgu mieszkańców mogących uczestniczyć w zebraniu wiejskim tylko do tych mieszkańców sołectwa, którzy posiadają czynne i bierne prawo wyborcze w sposób istotny narusza art. 32 Konstytucji RP.
Wyrok WSA w Gorzowie Wlkp. sygn II SA/Go 345/19