Urlop bezpłatny może być udzielony przez pracodawcę, za pisemną zgodą pracownika, również w celu podjęcia pracy u innego pracodawcy. W tym przypadku praca jest wykonywana na rzecz innego pracodawcy przez okres ustalony w porozumieniu między pracodawcami (art. 1741 kodeksu pracy; dalej: k.p.).

problem

W ramach porozumienia z innym pracodawcą udzieliliśmy pracownikowi urlopu bezpłatnego na czas pracy w innej firmie na okres od 1 lutego do 30 kwietnia. Stał się jednak niezdolny do pracy od 10 kwietnia do 10 maja. Kto i na jakich zasadach ma mu wypłacać świadczenia chorobowe?

odpowiedź

W okresie od 10 do 30 kwietnia zasiłek chorobowy u pierwszego pracodawcy nie przysługuje, ponieważ niezdolność do pracy przypada na okres urlopu bezpłatnego. Zasiłek lub wynagrodzenie chorobowe wypłaci aktualny pracodawca. Pierwszy pracodawca wypłaci jednak świadczenie za okres po zakończeniu tego urlopu, tj. od 1 do 10 maja.

Bez świadczeń

Urlop bezpłatny jest szczególnym okresem w trakcie trwania stosunku pracy także pod względem ubezpieczenia i ewentualnego prawa do zasiłków w razie choroby i macierzyństwa (zasiłku chorobowego, opiekuńczego i macierzyńskiego). Zgodnie bowiem z ogólną zasadą zasiłki, a także wynagrodzenie chorobowe, przysługują ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Jeżeli więc niezdolność do pracy pracownika przypada w okresie urlopu bezpłatnego, zasiłek pracownikowi nie przysługuje. Wynika to z tego, że urlop bezpłatny jest traktowany jak przerwa w ubezpieczeniach społecznych, w tym w ubezpieczeniu chorobowym. W okresie urlopu bezpłatnego nie są odprowadzane składki na to ubezpieczenie. Zatem w przypadku gdy niezdolność do pracy powstanie w czasie urlopu bezpłatnego, zasiłek chorobowy nie przysługuje za cały okres nieprzerwanej niezdolności do pracy przypadającej w czasie tego urlopu. Jeżeli jednak nieprzerwany okres niezdolności do pracy przypada również po zakończeniu urlopu bepłatnego, to prawo do zasiłku chorobowego przysługuje za okres po przerwie w ubezpieczeniu spowodowanej tym urlopem.
WAŻNE Urlop bezpłatny jest traktowany jak przerwa w ubezpieczeniach społecznych, w tym w ubezpieczeniu chorobowym. W okresie urlopu bezpłatnego nie są odprowadzane składki na to ubezpieczenie.
Jeżeli natomiast niezdolność do pracy powstała w czasie urlopu bezpłatnego, to prawo do zasiłku chorobowego od następnego dnia po jego zakończeniu przysługuje także wówczas, gdy równocześnie z zakończeniem przerwy w ubezpieczeniu z powodu urlopu ustaje tytuł ubezpieczenia chorobowego, a nie zachodzą okoliczności wykluczające prawo do zasiłku określone w art. 13 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa). [przykład 1]

przykład 1

W trakcie przerwy w ubezpieczeniu
Pracownikowi udzielono urlopu bezpłatnego w okresie od 11 lutego do 31 maja. Z końcem maja umowa o pracę z pracownikiem ulegnie rozwiązaniu. Niezdolność do pracy powstała 27 maja (w czasie przerwy w ubezpieczeniu) i potrwa do końca czerwca. Ciągłość zwolnienia obejmuje więc także okres po ustaniu ubezpieczenia. Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres niezdolności do pracy przypadającej w czasie urlopu bezpłatnego. Natomiast przysługuje za okres po zakończeniu urlopu bezpłatnego i ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego.

przykład 2

Wypłata z dwóch źródeł
Pracownik zatrudniony u pracodawcy A przebywa na urlopie bezpłatnym od 1 kwietnia do 30 czerwca i w tym całym okresie pracuje u pracodawcy B. Jest niezdolny do pracy od 26 czerwca do 5 lipca, przy czym w bieżącym roku przekroczył już u pierwszego pracodawcy 33-dniowy limit choroby. Pracownikowi przysługuje więc:
• za okres od 26 do 30 czerwca ‒ zasiłek chorobowy z tytułu zatrudnienia u pracodawcy, u którego podjął pracę w okresie urlopu bezpłatnego; u pierwszego pracodawcy pracownik nie ma prawa do zasiłku;
• za okres od 1 do 5 lipca ‒ zasiłek chorobowy z tytułu zatrudnienia u pierwszego pracodawcy, u którego zakończył się urlop bezpłatny; za ten okres niezdolności do pracy pracownikowi nie przysługuje zasiłek chorobowy z tytułu ustania zatrudnienia u drugiego pracodawcy.

przykład 3

Zakończenie umowy w trakcie zwolnienia
Pracownik w 2019 r. u pierwszego pracodawcy chorował łącznie przez 11 dni, a więc nie wykorzystał jeszcze limitu 33 dni, za które przysługuje mu wynagrodzenie chorobowe. Urlop bezpłatny przypada na okres od 15 kwietnia do 15 czerwca 2019 r. U drugiego pracodawcy pracownik jest zatrudniony do 8 czerwca. Zwolnienie lekarskie przypada na urlop bezpłatny i po nim, opiewa na łącznie 14 dni (od 7 do 20 czerwca). Pracodawca, u którego urlop bezpłatny dobiegł końca, wypłaca wynagrodzenie chorobowe, a nie zasiłek. Zasiłek wypłacał ZUS z powodu zakończenia drugiego stosunku pracy, tj. po ustaniu ubezpieczenia (za okres od 9 do 15 czerwca). Natomiast za okres choroby trwającej po zakończeniu urlopu i wznowieniu stosunku pracy pracodawca wypłaca wynagrodzenie chorobowe z tytułu tego zatrudnienia i w sytuacji, gdy w roku kalendarzowym nie został jeszcze wyczerpany limit 33-dniowy. Oznacza to, że za okres od 16 do 20 czerwca pracownikowi przysługuje wynagrodzenie chorobowe od jedynego pracodawcy, u którego zakończył się urlop bezpłatny.

przykład 4

Tylko pełne miesiące
Pracownik podczas 8-miesięcznego urlopu bezpłatnego u pracodawcy A jest zatrudniony u pracodawcy B na podstawie umowy o pracę na czas określony od 15 września do 15 marca. Chorował od 3 do 9 kwietnia. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres od października do lutego.

W innym zakładzie

Pierwszy pracodawca udziela urlopu, zawieszając w ten sposób prawa i obowiązki obu stron, a drugi zawiera z pracownikiem umowę o pracę na czas określony. Urlop udzielony na czas pracy u innego pracodawcy jest o tyle korzystniejszy od zwykłego urlopu bezpłatnego, że jest wliczany do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy, a w razie choroby pracownik zachowuje prawo do świadczeń z tytułu przejściowego zatrudnienia.
Pracownik, który stanie się niezdolny do pracy w okresie urlopu bezpłatnego udzielonego mu przez pracodawcę w celu podjęcia pracy w drugiej firmie, nie ma prawa do zasiłku chorobowego u tego pracodawcy, który udzielił mu urlopu. Jednak zachowuje to prawo u drugiego pracodawcy, u którego podjął pracę. Te same zasady stosuje się odpowiednio do wynagrodzenia chorobowego płatnego na podstawie art. 92 k.p.
U drugiego pracodawcy pracownik nie musi odbywać 30-dniowego okresu wyczekiwania na świadczenie chorobowe. Urlop bezpłatny podlega bowiem wliczeniu do okresu ubezpieczenia chorobowego bez względu na to, jak długo trwa.
Pracownikowi za czas chorobowej niezdolności do pracy trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia ‒ trwającej łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego, przysługuje wynagrodzenie chorobowe płatne ze środków pracodawcy. Okres 33 (14) dni wyznacza się, sumując wszystkie okresy niezdolności do pracy przypadające w roku kalendarzowym. Za wszystkie niezdolności do pracy mieszczące się w limicie 33 (14) dni płaci dany pracodawca. Podjęcie przez pracownika dodatkowej pracy w innej firmie w ciągu roku skutkuje tym, że do 33 (14) dni wlicza się okresy wypłat wynagrodzenia chorobowego dokonywane już w tym roku przez pierwszego pracodawcę. Zatem drugi pracodawca, u którego pracę wykonuje urlopowany pracownik, powinien w razie choroby wypłacić wynagrodzenie chorobowe, o ile wcześniej pracownik nie wyczerpał jeszcze swojego limitu.

Dłuższa choroba

Może wystąpić również sytuacja, kiedy choroba rozpoczęła się jeszcze w trakcie urlopu bezpłatnego w okresie dodatkowego zatrudnienia i przedłużyła się ponad ten urlop i pracę u drugiego pracodawcy. Wówczas pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego zarówno u tego drugiego pracodawcy, jak i u pierwszego, u którego zakończył się urlop bezpłatny. Natomiast nie ma prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jakim była praca u drugiego pracodawcy.
Jak już wcześniej wspomniano, jeżeli niezdolność do pracy powstała w czasie urlopu bezpłatnego, to prawo do zasiłku chorobowego od następnego dnia po zakończeniu tej przerwy przysługuje także wówczas, gdy równocześnie z zakończeniem urlopu ustaje tytuł ubezpieczenia chorobowego (kończy się urlop bezpłatny i zatrudnienie), o ile nie zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 13 ustawy zasiłkowej, wykluczające prawo do zasiłku. Natomiast nie przysługuje prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu dodatkowego zatrudnienia, jeśli zatrudnienie to było podjęte u innego pracodawcy wyłącznie w okresie urlopu bezpłatnego udzielonego przez pierwszego pracodawcę. Po zakończeniu urlopu bezpłatnego zasiłek chorobowy przysługuje wyłącznie z tytułu zatrudnienia u pierwszego pracodawcy, który udzielił urlopu bezpłatnego. [przykład 2]

Koniec współpracy

Jeszcze inaczej kształtuje się prawo do zasiłku chorobowego, gdy urlop bezpłatny udzielony przez pierwszego pracodawcę trwa dłużej niż zatrudnienie podjęte u drugiego pracodawcy. W takim przypadku pracownikowi będzie przysługiwał zasiłek chorobowy po ustaniu dodatkowego zatrudnienia, ale nie dłużej niż trwa urlop bezpłatny u macierzystego pracodawcy. Jest to zgodne z zasadą, że jeżeli dodatkowe zatrudnienie podjęte u innego pracodawcy w czasie urlopu bezpłatnego udzielonego przez pierwszego pracodawcę ustało przed zakończeniem tego urlopu, a pracownik jest niezdolny do pracy po ustaniu tego dodatkowego zatrudnienia, przysługuje mu zasiłek chorobowy, nie dłużej jednak niż do dnia zakończenia urlopu bezpłatnego. Po zakończeniu urlopu bezpłatnego zasiłek lub wynagrodzenie chorobowe przysługuje wyłącznie z tytułu zatrudnienia u pierwszego pracodawcy, który udzielił urlopu bezpłatnego. [przykład 3]

Podstawa wymiaru

Pozostaje jeszcze wyjaśnić, jak ustalić podstawę wymiaru wynagrodzenia i zasiłku chorobowego dla pracownika. Czy wynagrodzenie od pierwszego pracodawcy też jest brane pod uwagę, czy uwzględnianie jest tylko to z drugiej, terminowej umowy? Podstawę wymiaru wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego przysługującego od drugiego pracodawcy należy obliczyć na ogólnych zasadach, tj. z wynagrodzenia wypłaconego przez tego pracodawcę będącego płatnikiem należnego w danym przypadku świadczenia chorobowego.
Podstawę jego wymiaru stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem tego okresu, to podstawę wymiaru tworzy przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia. Ta zasada ma zastosowanie także wówczas, gdy zatrudnienie pracownika ustało w trakcie miesiąca przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych zatrudnienia, a niezdolność do pracy powstała w miesiącu następnym. [przykład 4]
Jeżeli przez cały 12-miesięczny okres, z którego miałaby być liczona podstawa zasiłkowa, pracownik przebywał na urlopie bezpłatnym, to podstawę wymiaru zasiłku stanowi wynagrodzenie za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy:
  • w stałej miesięcznej wysokości określonej w umowie o pracę lub
  • przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku pracy, jeżeli pracownik otrzymuje wynagrodzenie o charakterze zmiennym.
Podstawa prawna
Art. 6, 12 oraz 36 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1368 ze zm.).
Art. 174 i 1741 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.).