Sprawy kryteriów zwolnień nauczycieli nie podlegają kuratorowi - mówi w wywiadzie dla DGP Dariusz Wilczak, wicekurator śląski.
Czym kurator kieruje się przy opiniowaniu szkół, które będą zlikwidowane lub przekazane stowarzyszeniu?
W każdym przypadku kuratorium oświaty podchodzi indywidualnie do rozpatrzenia opinii. Każdy przypadek analizowany jest indywidualnie. Przy opiniowaniu kurator bierze pod uwagę przede wszystkim, czy warunki nauki i bezpieczeństwo po zmianie się nie pogorszą, a także jaka jest sieć szkół w danej gminie, baza dydaktyczna szkoły, zmianowość, zaplecze sportowe, wyżywienie, kadra, całokształt oferty edukacyjnej, dojazdy, prognozy demograficzne. Brana pod uwagę jest argumentacja wszystkich stron: organu prowadzącego, rodziców, nauczycieli, uczniów. Opinia w każdej sprawie jest analizowana i osobiście przez pracowników kuratorium sprawdzana - także na miejscu.
Co samorząd może zrobić, w sytuacji gdy opinia kuratora o likwidacji szkoły jest negatywna?
Obecnie opinia jest wyrażana w formie postanowienia, na które służy zażalenie do ministra edukacji narodowej. Taką możliwość przewiduje art. 59 ust. 2c ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2156 ze zm.; dalej u.s.o.). Postanowienie MEN może prowadzić do uchylenia opinii i ponownego jej przedstawienia przez kuratorium lub dokonania jej zmiany na pozytywną. Od postanowienia MEN nie przysługuje samorządom skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Jakie błędy popełniają najczęściej samorządy przy likwidacji szkoły?
Nadzór prawny nad uchwałami jednostek samorządu terytorialnego sprawuje wojewoda. Z analizy orzeczeń sądów administracyjnych wynika, że do najczęściej popełnianych błędów należy niepowiadomienie wszystkich rodziców uczniów o likwidacji. Ci powinni być powiadomieni na sześć miesięcy przed terminem zamknięcia placówki.
Samorządy obawiają się, że kuratorzy będą wstrzymywać likwidacje szkół, których utrzymanie sięga często nawet 20 tys. zł na ucznia.
Od 23 stycznia 2016 r. negatywna opinia kuratora uniemożliwia likwidację szkoły. Wcześniej samorząd nie musiał uwzględniać naszej opinii, choć musiał się do niej ustosunkować. Kuratoria przy wydawaniu negatywnej opinii będą się kierowały wyłącznie przesłankami merytorycznymi.
Czy gmina musi opiniować projekt uchwały intencyjnej w kuratorium, czy dopiero uchwały, które będą ostatecznie przesądzać o likwidacji?
Kuratorowi należy przedłożyć uchwałę intencyjną.
Czy wojewoda niezależnie od decyzji kuratora również może zablokować decyzję o likwidacji szkoły?
Tak jak już wspomniałem, wojewoda sprawdza, czy uchwała jest zgodna z obowiązującym prawem. Jeśli stwierdzi, że nie jest, może wydać rozstrzygnięcie nadzorcze uchylające uchwałę, może również zaskarżyć uchwałę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Z kolei kurator działa tylko w ramach swoich kompetencji wynikających z nadzoru pedagogicznego.
Czy kurator też ma wpływ na to, kogo dyrektor szkoły wybiera do zwolnienia np. z powodu niżu demograficznego?
O tym, kogo zatrudnić i zwolnić, decyduje dyrektor szkoły. Sprawy kryteriów zwolnień nauczycieli nie podlegają kuratorowi. Kwestie sporne w tym zakresie rozstrzyga sąd pracy.
Czy samorząd musi zagospodarować nauczycieli z likwidowanej szkoły, czy mają oni pierwszeństwo w zatrudnieniu w innych samorządowych placówkach?
Samorząd nie ma ustawowego obowiązku zagospodarowania nauczycieli z likwidowanej szkoły, jednak wiele samorządów podejmuje działania, aby nauczyciele mieli pracę. W tym zakresie samorządy współpracują z dyrektorami szkół. Należy pamiętać, że nauczycieli zatrudnia dyrektor szkoły.
Czy kurator ma wpływ na to, ilu nauczycieli powinno pracować w szkole i jakie powinni mieć kompetencje?
Nadzorowi kuratora podlega zgodność zatrudnienia nauczycieli z kwalifikacjami. Liczba etatów nauczycielskich nie jest dowolna - wynika z liczby godzin danych zajęć. O możliwości zatrudnienia np. pedagoga, psychologa decyduje zaś organ prowadzący. Odpowiednie kompetencje nauczyciela mogą i powinny być weryfikowane przez dyrektora szkoły podczas oceny pracy czy też oceny dorobku zawodowego nauczyciela. Wynika to z pełnienia nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez dyrektora szkoły lub innej placówki oświatowej.
Czy kuratorium może podejmować działania w sprawie likwidacji szkoły, której proces likwidacyjny zakończył się ostatecznie przed 23 stycznia?
Jeśli proces likwidacji został zakończony przed 23 stycznia 2016 r., kurator nie ma możliwości podjęcia działań. Jedynie w przypadku gdyby stwierdził, że np. uchwała jest niezgodna z prawem, powinien zawiadomić wojewodę o podejrzeniu naruszenia prawa.
Czy samorząd może np. zakwestionować negatywną decyzję kuratora o likwidacji szkoły i jednocześnie kontynuować proces likwidacji, czy też musi się wstrzymać do kolejnego roku?
Samorząd, wnosząc zażalenie na opinię wydaną przez kuratora, musi czekać na rozstrzygnięcie ministra edukacji narodowej. Uchwała ostateczna o likwidacji może zostać podjęta dopiero po otrzymaniu pozytywnej opinii. Jeśli proces odwoławczy zakończy się w terminie umożliwiającym podjęcie ostatecznej uchwały, to uchwała może zostać podjęta w danym roku szkolnym. Jeśli nie, całą procedurę należy odpowiednio powtórzyć.
Kiedy więc najpóźniej uchwała ostateczna powinna zostać podjęta przez radnych, aby proces likwidacji przebiegł pozytywnie?
Nie ma ściśle określonej daty, do kiedy taka uchwała powinna zostać podjęta. Należy jednak pamiętać, żeby proces likwidacji był możliwy technicznie. Sieć szkół w gminie powinna być znana w momencie zakończenia zajęć dydaktycznych w roku szkolnym, po rozdaniu świadectw i wyznaczeniu przez kuratora terminów rekrutacji. Uczniowie muszą wiedzieć chociażby to, do której szkoły obwodowej przynależą, do której mogą składać podanie. W takim przypadku zmiany po terminie rekrutacji mogą przysporzyć wielu problemów.