Dr Antoni Rost z Katedry Prawa Konstytucyjnego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu o znaczeniu referendum lokalnego w Mielnie w sprawie lokalizacji elektrowni jądrowej. W niedzielnym referendum frekwencja wyniosła 57 proc. Przeciwko lokalizacji elektrowni w Gąskach opowiedziało się 2 237 głosujących (94 proc.); za było 125 osób (5,3 proc.).

"Wynik referendum jest jednoznaczny, natomiast jego moc wiążąca jest inna, niż ustawodawca założył dla referendum lokalnego. W Polsce bowiem nie można zarządzać referendum konsultacyjnego, tj. takiego, którego celem jest tylko uzyskanie niewiążącej opinii. Wynik każdego referendum, jeśli tylko spełniony zostanie warunek odpowiedniej frekwencji (30 proc. uprawnionych) i większości w głosowaniu (więcej niż połowa ważnych głosów za lub przeciw), powinien być rozstrzygający. Tu jednak, z uwagi na przedmiot sprawy, wynik ma inne znaczenie.

Początkowo utrwaliła się linia orzecznictwa sądów administracyjnych, utrzymująca się aż do 2003 r., według której przedmiotem referendum mogły być tylko sprawy należące do kompetencji jednostki samorządu, czyli takie, w których wynik referendum mógł mieć charakter stanowiący.

W 2003 r. Trybunał Konstytucyjny uznał, że ustawa nie wyłącza prawa członków wspólnoty samorządowej do wyrażania w drodze referendum stanowiska w istotnych sprawach, dotyczących społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących tę wspólnotę, a nie zastrzeżonych do wyłącznej kompetencji organów innych władz publicznych.

Referendum takie ma znaczenie podobne do konsultacji społecznej

Oznacza to, że w zasadzie nie może być przeprowadzane referendum lokalne w sprawach objętych kompetencjami organów samorządowych (w każdym razie nie na wniosek mieszkańców) - np. w sprawie uchwalenia budżetu gminy (gdyż jest to kompetencja rady gminy), ale może być organizowane w sprawach istotnych dla wspólnoty niezależnie od tego, czy mieszczą się one w jej zadaniach.

Wynik takiego głosowania nie jest jednak wiążący dla organu, w którego kompetencji leży podjęcie decyzji w danej sprawie, np. wytyczenie autostrady przebiegającej przez gminę. Tym bardziej wyniki te nie są wiążące dla inwestora, jeśli posiada on już odpowiednie pozwolenia budowlane.

Referendum takie ma więc w efekcie znaczenie podobne do konsultacji społecznej - z tą jednak różnicą, iż można uznać, że organy gminy są związane wynikiem w zakresie wyrażania swego stanowiska w tej sprawie, np. przy zasięganiu ich opinii".