Jest to rodzaj powództwa przysługującego w toku postępowania egzekucyjnego; to jeden ze środków obrony dłużnika lub osoby trzeciej przed prowadzoną przeciwko nim egzekucją, gdy postępowanie takie narusza ich prawa.
Wyróżnia się dwa rodzaje powództwa przeciwegzekucyjnego: powództwo opozycyjne i ekscydencyjne.
Powództwa przeciwegzekucyjne wytacza się przed sąd rzeczowo właściwy, w którego okręgu prowadzona jest egzekucja. Oznacza to, iż wytoczenie powództwa przed sądem rejonowym czy też okręgowym uzależnione jest od tego, czy dana sprawa powinna być rozpoznana w pierwszej instancji przed sądem rejonowym czy też przed sądem okręgowym. O właściwości rzeczowej decyduje art. 16 i 17 k.p.c.
Jeżeli natomiast egzekucji jeszcze nie wszczęto, powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności (a więc opozycyjne) wytacza się według przepisów o właściwości ogólnej. Wówczas sądem miejscowo właściwym do wytoczenia takiego powództwa jest sąd, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania, a w przypadku gdy pozwanym jest osoba prawna lub inny podmiot niebędący osobą fizyczną – w którego okręgu podmiot ten ma siedzibę. Pozwanym w przypadku powództw przeciwegzekucyjnych jest wierzyciel.


WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Tak jak w każdym innym przypadku, powód może złożyć wniosek o zabezpieczenie powództwa.

Powództwo przeciwegzekucyjne (tak jak każde inne) powinno zawierać elementy pozwu, które są zawarte w art. 126 i i 187 k.p.c. W przypadku powództwa opozycyjnego w pozwie należy ponadto dokładnie określić tytuł wykonawczy, który ma być pozbawiony wykonalności, oraz określić, w jakim zakresie powód domaga się pozbawienia (tj. w całości czy w części i w jakiej części) lub ograniczenia wykonalności. W przypadku powództwa ekscydencyjnego w pozwie należy wskazać zajęty przedmiot, którego zwolnienia od egzekucji żądamy. Od powództwa przeciwegzekucyjnego pobierany jest wpis stosunkowy, którego wysokość uzależniona jest od wartości przedmiotu sporu. W przypadku powództwa opozycyjnego wartość przedmiotu sporu to kwota świadczenia stwierdzonego tytułem wykonawczym, która jest kwestionowana przez dłużnika, natomiast w przypadku ekscydencyjnego jest to wartość zajętego przedmiotu. Wpis powinien zapłacić powód, czyli w przypadku powództwa opozycyjnego – dłużnik, natomiast w przypadku ekscydencyjnego – osoba trzecia wnosząca to powództwo.

Powództwo opozycyjne

Jest to jedyny merytoryczny środek obrony dłużnika przed egzekucją z uwagi na fakt, iż organy egzekucyjne nie badają zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym. Zastosowanie tego powództwa polega na tym, iż dłużnik może w drodze procesu żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo jego ograniczenia.

Uprawnionym do wytoczenia powództwa oprócz dłużnika jest także małżonek dłużnika. Obowiązujące przepisy przyznają możliwość wytoczenia takiego powództwa, jeżeli małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności, wykaże, że egzekwowane świadczenie nie należy się wierzycielowi, przy czym małżonkowi przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść.

Powództwo ekscydencyjne

Stanowi środek obrony przysługujący osobie trzeciej, której prawa zostały naruszone przez egzekucję. Istota tego powództwa polega na tym, iż osoba trzecia może żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa. Skierowanie egzekucji do zajętego przedmiotu może naruszać takie prawa podmiotowe osoby trzeciej, jak: własność, współwłasność, użytkowanie wieczyste, użytkowanie ruchomości lub praw.

Osobą trzecią jest każda osoba inna niż dłużnik wymieniony w tytule wykonawczym, której prawa zostały naruszone w postępowaniu egzekucyjnym. Osobą trzecią może być np. siostra dłużnika, współwłaściciel, który nie jest dłużnikiem. Powództwo ekscydencyjne jest dopuszczalne po wszczęciu egzekucji poprzez zajęcie przedmiotu, którego wyłączenia domaga się powód. Powództwo to wytacza się przeciwko wierzycielowi, a jeżeli dłużnik zaprzecza prawu osoby trzeciej, należy wówczas pozwać także dłużnika. Założenie sprawy jest ograniczone terminem – powództwo to można wnieść w ciągu miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa. Prawomocny wyrok, na podstawie którego pewne przedmioty zostały zwolnione od egzekucji prowadzonej przez wierzyciela, mają ten skutek prawny, iż wierzyciel nie może egzekwować tego samego roszczenia z tych przedmiotów. Dopuszczalne jest także wniesienie powództwa o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji administracyjnej. Należy wówczas do pozwu dołączyć postanowienie administracyjnego organu egzekucyjnego odmawiające żądaniu wyłączenia przedmiotu sprzed egzekucji.

Agata Jeleszuk
Kancelaria Nowakowski i Wspólnicy

Podstawa prawna
Art. 840–843 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).