Fundacja jest jednostką organizacyjną typu zakładowego, wyposażoną w osobowość prawną (czyli będącą samodzielnym podmiotem praw i obowiązków), utworzoną z inicjatywy osób fizycznych bądź prawnych w celu realizacji, w sposób trwały i na podstawie wpływów uzyskanych z przekazanego majątku, celów użyteczności publicznej wskazanych w akcie fundacyjnym. Fundatorami (czyli założycielami fundacji) mogą być osoby fizyczne i osoby prawne (np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, przedsiębiorstwo państwowe). Możliwe są w tym zakresie różne kombinacje. Fundatorami może być np. kilka osób prawnych i jedna osoba fizyczna czy też odwrotnie, możliwe jest też założenie fundacji przez jedną osobę – fizyczną lub prawną. Ustanowienie fundacji jest możliwe zarówno przez podmioty krajowe, jak i zagraniczne. Podstawowe ograniczenie w tym zakresie dotyczy siedziby samej nowo zakładanej fundacji – musi być ona zlokalizowana na terenie Polski. Osoba fizyczna może być fundatorem niezależnie od jej obywatelstwa i miejsca zamieszkania. Jeśli fundację chce założyć osoba prawna, jej siedziba nie musi wcale znajdować się na terytorium Polski.
Fundację można powołać dla realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, a przy tym zgodnych z podstawowym interesem RP, a w szczególności takich jak:

* ochrona zdrowia,
* rozwój gospodarki i nauki,
* oświata i wychowanie,
* kultura i sztuka,
* opieka i pomoc społeczna,
* ochrona środowiska,
* opieka nad zabytkami.





Przytoczone wyliczenie celów społecznie lub gospodarczo użytecznych nie ma charakteru zamkniętego, lecz jedynie przykładowy, wskazując jedynie takie, które są możliwe do realizacji.

Typy fundacji
Możemy wyróżnić następujące typy fundacji:
* fundacje publiczne i fundacje prywatne – pierwsze tworzone są dla realizacji celów publicznych i nie mogą być tworzone dla realizacji celów prywatnych, natomiast celem fundacji prywatnych może być tylko zaspokojenie interesu określonej grupy lub interesów indywidualnych,
* fundacje prawa prywatnego i publicznego – pierwsze tworzone są na podstawie przepisów prawa prywatnego, tj. w drodze czynności prawnych, natomiast druga grupa fundacji tworzona jest na podstawie ustaw lub aktów administracyjnych,
* fundacje non profit i not for profit – fundacje non profit nie mogą prowadzić działalności gospodarczej, a ich majątek tworzony jest wyłącznie z darowizn, zapisów, dotacji itp., natomiast fundacja not for profit może prowadzić działalność gospodarczą, ale wszystkie środki przez nią uzyskane muszą być przeznaczone na działalność statutową.



Fundacja powstaje i funkcjonuje na podstawie wyodrębnienia przez fundatora określonych składników majątkowych (pieniędzy, papierów wartościowych, własności rzeczy ruchomych i nieruchomości). Oświadczenie fundatora o woli założenia fundacji musi zostać złożone albo w akcie notarialnym, albo w testamencie.

Sporządzenie aktu fundacyjnego
Akt fundacyjny to oświadczenie woli fundatora o ustanowieniu fundacji. Powinno być ono złożone w formie aktu notarialnego albo w testamencie. W akcie fundator powinien wskazać cel fundacji oraz składniki majątkowe przeznaczone na jego realizację. W akcie fundacyjnym mogą znaleźć się inne postanowienia, np. nazwa fundacji, sposoby realizacji celów, rodzaj działalności gospodarczej itp. Obowiązujące przepisy nie wskazują minimalnej wartości składników majątkowych, które trzeba przekazać fundacji, nie może to być jednak kwota symboliczna, która nie będzie wystarczała na prowadzenie działalności statutowej. Gdy fundacja ma prowadzić także działalność gospodarczą, fundator powinien podać składniki majątkowe przeznaczone na prowadzenie tej działalności, przy czym musi to być kwota nie mniejsza niż 1000 zł.

Wybór organów fundacji
Jedynym obligatoryjnym organem fundacji jest zarząd. Kieruje jej działalnością oraz reprezentuje ją na zewnątrz. Musi to być organ co najmniej dwuosobowy. Skład i organizację zarządu, sposób jego powoływania, obowiązki i uprawnienia członków zarządu powinien określać statut. Możliwe jest także utworzenie innych organów fundacji, pozostawiono to woli fundatora.
Kompetencje wszystkich fakultatywnych organów fundacji mogą być kształtowane
dowolnie. Zasady ich funkcjonowania powinien wskazywać statut.


Sporządzenie statutu fundacji
Statut sporządzany jest w formie pisemnej lub w formie aktu notarialnego i podpisywany przez wszystkich fundatorów. Stanowi źródło wewnętrznego prawa obowiązującego w fundacji. Musi on zawierać następujące elementy:

* nazwę fundacji,
* siedzibę fundacji,
* majątek fundacji,
* cele fundacji, zasady, formy i zakres działalności fundacji,
* skład i organizacje zarządu, sposób powoływania członków tego organu oraz obowiązki i uprawnienia zarządu,
* w statucie fundatorzy mogą dodatkowo zawrzeć i inne postanowienia.




Rejestracja fundacji w Krajowym Rejestrze Sądowym
Aby fundacja mogła zacząć działać na rynku, musi uzyskać osobowość prawną. W tym celu musi zostać zarejestrowana w rejestrze fundacji KRS. Wniosek o wpis do rejestru zwanego w ustawie rejestrem stowarzyszeń, organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej składa się na formularzu KRS-W20. Obowiązkowymi formularzami, stanowiącymi załączniki, są:

* KRS-WK dotyczący składu zarządu i sposobu reprezentowania fundacji przez zarząd,
* KRS-WK dotyczący składu organu kontroli wewnętrznej, np. komisji rewizyjnej, rady fundatorów czy rady nadzorczej,
* KRS-WF dotyczący danych fundatorów.

Inne formularze składa się, jeśli fundacja przewiduje jednostki terenowe (KRS-WA) lub jeśli fundacja powstała wskutek połączenia lub podziału (KRS-WH). Te fundacje, które chcą prowadzić działalność gospodarczą, mają dodatkowo obowiązek wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS. Wówczas do wniosku KRS-W20 należy złożyć dodatkowy formularz stanowiący załącznik KRS-WM, wskazujący zakres działalności gospodarczej. Dokumentami, które należy dołączyć do wniosku o wpis nowo powstającej fundacji, są:

* akt fundacyjny sporządzony w formie notarialnej bądź testament ustanawiający fundację (przy powołaniu fundacji testamentem),
* 2 egzemplarze statutu (3 egzemplarze – jeśli terenem działania fundacji jest jedno województwo) podpisane przez wszystkich fundatorów,
* uwierzytelnione notarialnie wzory podpisów członków zarządu (dla fundacji, która jednocześnie wpisuje się do rejestru przedsiębiorców),
* protokoły posiedzenia, na którym powołano władze fundacji wraz z odpowiednimi aktami ich powołania; powinny wskazywać stan obecności na zebraniu, na którym dokonano wyboru (powołania) władz, oraz sposób i wyniki głosowania.


Arkadiusz Koper

Podstawa prawna
* Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (t.j. Dz.U. z 1991 r. nr 46, poz. 203 z późn. zm.).