Jest to postępowanie sądowe uregulowane w kodeksie postępowania cywilnego, zmodyfikowane względem zwykłego z uwagi na specyfikę i charakter rozpoznawanych spraw. Odrębność ta ma charakter obowiązkowy, co oznacza, że katalog spraw wymienionych w art. 425–50514 k.p.c. nie może być rozpoznawany w trybie zwykłym.

Wśród postępowań odrębnych wymienić możemy następujące:

* postępowanie w sprawach małżeńskich – chodzi tu o sprawy o unieważnienie małżeństwa, o ustalenie jego istnienia lub nieistnienia oraz o rozwód i separację,
* postępowanie w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi – stosuje się je w sprawach o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o unieważnienie uznania dziecka oraz o rozwiązanie przysposobienia,
* postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych – są to m.in. sprawy o ustalenie istnienia stosunku pracy, o uznanie bezskuteczności jego wypowiedzenia, o przywrócenie do pracy, o odszkodowanie w wypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy, jak również wszystkie sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, czyli rozpatrywanie odwołań od decyzji organów rentowych (najczęściej jednostek ZUS) oraz sprawy wszczęte na skutek niewydania przez organ rentowy decyzji w terminie,
* postępowanie w sprawach o naruszenie posiadania – szczegółowe przepisy stwierdzające, iż w tych sprawach sąd bada jedynie ostatni stan posiadania i fakt jego naruszenia, nie rozpoznając samego prawa ani dobrej wiary pozwanego oraz że powództwo wzajemne jest niedopuszczalne,
* postępowanie w sprawach gospodarczych – wśród nich wyróżnić możemy zwykłe sprawy gospodarcze, tzn. sprawy ze stosunków cywilnych, gdzie stronami sporu są przedsiębiorcy działający w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, sprawy ze stosunku spółki i inne. Poza tym ustawodawca uregulował szczegółowo kwestie związane ze sprawami, w których sądem wyłącznie właściwym jest Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Są to sprawy o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolony oraz z zakresu ochrony konkurencji, regulacji energetyki i regulacji telekomunikacji i poczty,
* postępowanie uproszczone – przewidziane dla załatwienia prostszych i drobniejszych spraw należących do właściwości sądów rejonowych, w tym: – o roszczenia wynikające z umowy, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 10 000 zł, a w sprawach o roszczenia wynikające z rękojmi, gwarancji jakości lub niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej
– jeśli wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty,
– o zapłatę czynszu najmu lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej bez względu na wartość przedmiotu sporu.






WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Postępowania odrębne należą do rozpoznawanych w trybie procesowym, a więc orzeczeniem kończącym postępowanie jest wyrok. Ustawodawca przewiduje również postępowanie nieprocesowe, które kończy się wydaniem postanowienia. W obu przypadkach stronom służy apelacja. W postępowaniach odrębnych, podobnie jak w zwyczajnym, występują strony: powód i pozwany. W postępowaniu nieprocesowym mamy zaś do czynienia z uczestnikami.
Piotr Polański

Podstawa prawna
* Art. 425–50514 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).