Przez umowę dzierżawy jedna strona umowy zobowiązuje się oddać rzecz do używania i pobierania pożytków (wydzierżawiający), natomiast druga – do zapłaty umówionego czynszu (dzierżawca). Wydzierżawiający nie musi być właścicielem rzeczy oddanej w dzierżawę. Umowy dzierżawy dotyczą często gruntów. Do dzierżawy stosuje się odpowiednio przepisy o najmie z zachowaniem przepisów kodeksu cywilnego dotyczących dzierżawy. Przepisy o dzierżawie rzeczy stosuje się odpowiednio do dzierżawy praw – dzierżawione może być np. autorskie prawo majątkowe.

Czas trwania umowy
Umowa może zostać zawarta na czas oznaczony lub nieoznaczony, jednak umowę dzierżawy zawartą na dłużej niż 30 lat uważa się za zawartą na czas nieoznaczony.

Obowiązki dzierżawcy
Dzierżawca powinien wykonywać dzierżawę zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki. Nie ma on prawa zmieniać przeznaczenia przedmiotu dzierżawy bez zgody wydzierżawiającego. Zgody takiej wymaga również poddzierżawienie przedmiotu dzierżawy lub oddanie go osobie trzeciej do bezpłatnego używania. Dzierżawca ma również obowiązek dokonywania tzw. napraw koniecznych, czyli napraw niezbędnych do zachowania przedmiotu dzierżawy w stanie niepogorszonym.

Zapłata za dzierżawę
Czynsz zastrzeżony z tytułu dzierżawy (tzw. czynsz dzierżawny) może być płacony w pieniądzach lub świadczeniach innego rodzaju. Czynsz może także zostać zastrzeżony w ułamkowej części pożytków – np. część zboża z dzierżawionego pola.
Termin płatności czynszu strony zwykle zastrzegają w umowie, gdyby jednak termin taki nie został zastrzeżony, wówczas czynsz powinien być płatny z dołu w terminie zwyczajowo przyjętym – czyli np. na koniec miesiąca czy roku. Jeśli nie ma takiego zwyczaju, wówczas czynsz płaci się półrocznie z dołu.
Dzierżawca, który zwleka z zapłatą czynszu co najmniej za dwa pełne okresy płatności lub ponad 3 miesiące – w przypadku czynszu płatnego rocznie, musi liczyć się z możliwością wypowiedzenia mu dzierżawy bez zachowania terminu wypowiedzenia. Wydzierżawiający powinien jednak uprzedzić dzierżawcę, wyznaczając mu dodatkowy, trzymiesięczny termin na zapłatę zaległego czynszu.


Prawo zastawu
Uzyskanie czynszu zabezpieczone jest ustawowym prawem zastawu, które przysługuje wydzierżawiającemu także na rzeczach służących do prowadzenia gospodarstwa lub przedsiębiorstwa, jeśli rzeczy te znajdują się w obrębie przedmiotu dzierżawy.

Wypowiedzenie dzierżawy
Jeśli dzierżawca i wydzierżawiający nie umówią się inaczej, dzierżawę gruntu rolnego można wypowiedzieć na jeden rok naprzód na koniec roku dzierżawnego. Okres wypowiedzenia dla dzierżaw innego rodzaju wynosi sześć miesięcy naprzód przed upływem roku dzierżawnego.
Użytkowanie bezczynszowe

Przepisy kodeksu cywilnego, dotyczące dzierżawy, stosuje się także do tzw. użytkowania bezczynszowego. Dotyczy to sytuacji, w której osoba biorąca nieruchomość rolną do używania i pobierania pożytków nie jest zobowiązana do uiszczania czynszu, lecz tylko do ponoszenia podatków i innych ciężarów związanych z własnością lub z posiadaniem gruntu.

Ewa Usowicz

Podstawa prawna
* Art. 693–709 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).