Kara umowna jest to zapłata określonej sumy, którą można zastrzec w umowie jako formę naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Zapis co do kary umownej może dotyczyć tylko zobowiązania niepieniężnego. Chodzi np. o niezgodne z umową wykonanie robót budowlanych w postaci opóźnienia w ich wykonaniu.

Dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się ze zobowiązania przez zapłatę tej kary, czyli nie jest tu dopuszczalny wybór pomiędzy wykonaniem zobowiązania a zapłatą określonej sumy. W razie niewykonania zobowiązania lub wykonania go nienależycie, wierzycielowi należy się kara umowna w wysokości zastrzeżonej, bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przekraczającego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, w której strony postanowiły w umowie, że strona będzie mogła dochodzić, oprócz kary umownej, także odszkodowania przewyższającego karę. Jeśli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej. Tak samo wtedy, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.

PRZYKŁAD
Prokurator Generalny przedstawił do rozstrzygnięcia sądowi zagadnienie prawne o treści: Czy w przypadku, gdy kara umowna została zastrzeżona na rzecz jednej ze stron umowy na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, strona zobowiązana do zapłaty kary umownej może zwolnić się z tego obowiązku, jeżeli wykaże, że żądający zapłaty kary umownej nie poniósł szkody na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania? Sąd Najwyższy rozstrzygnął to zagadnienie prawne i podjął uchwałę, której nadał moc zasady prawnej, o treści: Zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia dłużnika z obowiązku jej zapłaty w razie wykazania, że wierzyciel nie poniósł szkody – uchwała SN z 6 listopada 2003 r., sygn. akt III CZP 61/03.

Katarzyna Rychter

Podstawa prawna

  • - Art. 483–485 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).