Od umowy odstępuje się w takim samym trybie, w jakim się ją zawierało. W każdej umowie można też zawrzeć warunki, na jakich jest to możliwe. Przewiduje to zresztą kodeks cywilny. Mówi, iż w umowie można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Można z niego skorzystać przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Odstąpienie od umowy wywołuje ten skutek, że umowa jest uważana za nieistniejącą.
To, co strony już świadczyły (np. jedna dała zaliczkę), druga w zamian wydała część rzeczy, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że ta zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Natomiast za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy należy się drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie.
Może być tak, że strony zastrzegą, iż od umowy wolno odstąpić, ale za zapłatą określonej kwoty, co nazywa się odstępnym. Oświadczenie o odstąpieniu jest skuteczne dopiero wtedy, gdy zostało złożone jednocześnie z zapłatą odstępnego. Zawsze od umowy można odstąpić za zgodą drugiej strony.
Często spotyka się w umowach klauzule, że gdy świadczenie nie zostanie spełnione w terminie lub będzie spełnione nienależycie, druga strona może od umowy odstąpić bez wyznaczania dodatkowego terminu.Tak samo się dzieje, gdy wykonanie zobowiązania przez jedną stronę po terminie nie miałoby dla drugiej strony znaczenia ze względu na charakter zobowiązania albo ze względu na zamierzony cel, o którym strona spóźniająca się wiedziała.
Pan X, inwestor, zawarł z panem Y, przedsiębiorcą, umowę na otynkowanie dwóch budynków. W umowie określono termin wykonania prac, wynagrodzenie itd., ale też panowie zastrzegli, że w ciągu miesiąca każdy z nich będzie mógł od umowy odstąpić. Jeśli zrobi to wykonawca, zwraca inwestorowi zaliczkę, jeśli zrobi to inwestor, zwraca wykonawcy faktycznie poniesione koszty i utracone w tym czasie korzyści.
Określenie terminu jest podstawowym warunkiem umownego prawa odstąpienia. Jeśli się go nie poda, prawo to nie działa.
Podstawa prawna
* Art. 395, 396 i 492 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).