Jest to stan psychiczny, który wyłącza ponoszenie odpowiedzialności karnej przez sprawcę czynu zabronionego. Nie popełnia bowiem przestępstwa osoba, która z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych nie mogła w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Nie wyłącza odpowiedzialności karnej wprawienie się przez sprawcę w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł przewidzieć.

Dla odpowiedzialności karnej istotny jest stan psychiczny – poczytalność sprawcy – istniejący w chwili czynu. Konsekwencją niepoczytalności całkowitej jest brak winy. Sprawca całkowicie niepoczytalny jest niewinny i nie podlega karze. Mogą być jednak wobec niego stosowane tzw. środki zabezpieczające (umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym).

Niepoczytalność częściowa (częściowe ograniczenie poczytalności) – jeżeli jest znaczna – oznacza zmniejszenie winy i powoduje łagodniejszą odpowiedzialność sprawcy. Sąd może wobec niego zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Aneta Mościcka

Podstawa prawna
* Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 z późn. zm.).